استفاده از فیدر میکسر برای تهیه TMR در اغلب دامداری های صنعتی ایران به امری ضروری بدل گشته است. در مقاله ذیل به برخی مشخصات کلی انواع فیدر میکسرها و اجراء آنها ، معایب و مزایای هرکدام اشاره شده است.

پریسا جلوه گر فام، کارشناس شرکت داماک

انواع میکسرها:

اولین اقدام شما در تهیه یک جیره کاملآ مخلوط خرید یک فیدر  میکسر است . چندین نوع میکسر در بازار موجود می باشد که   از آن جمله می توان به مدل های زیر اشاره کرد:

•          افقی
•          عمودی
•          غلتکی
•          طبلکی / زنجیره ای و پارویی

میکسرها با اوگر(مارپیچ) افقی :

این میکسرها می توانند برای مخلوط کردن خوراک 1،2،3 و یا 4 اوگر افقی داشته باشند. در میکسرهای افقی چند تیغه ای  مخلوط شدن زمانی اتفاق می افتد که یکی یا دو تا از اوگرها برخلاف اوگر دیگر خوراک را حرکت دهند. تیغه های برش متصل به اوگر می تواند یونجه خشک با ساقه های بلند را به قطعات 4-3 اینچی برش دهد و سپس با دیگر اقلام جیره مخلوط کند. بسیاری از میکسرها با اوگر افقی به خوبی نمی توانند گراس خشک یا بسته علوفه را خرد کنند زیرا این نوع خوراک ها تمایل زیادی به پیچیدن دور اوگر دارند. در این میکسرها از فشار برای حرکت دادن خوراک در مخزن مخلوط کننده استفاده  می شود. اگر این میکسرها به خوبی عمل نکنند ، اندازه ذرات علوفه کاهش می یابد که سلامتی گاوها در گله را به خطر می اندازد.

میکسرهای عمودی:

این نوع میکسرها از یک مخزن با یک واحد اوگر مرکزی و یا یک پیچ دوکی شکل تشکیل شده است. نیروی اوگر مرکزی توسط گیربکس تآمین می شود. این میکسرها جیره های مخلوطی تهیه می کنند که در آن علوفه به صورت  خشک می باشد (آب یا فراورده های فرعی تر به مخلوط اضافه می شوند تا از جداسازی اقلام جلوگیری کنند ). تیغه های برش متصل یه اوگر، ماشین برش متحرک یا صفحات مانع روی دیواره مخزن به کاهش اندازه قطعات علوفه کمک می کند. توجه داشته باشید که خوراک بیش از اندازه مخلوط نشود زیرا این کار باعث کاهش اندازه علوفه ها شده که منجر مشکلاتی در هضم خوراک می شود. به طور کلی میکسرهای عمودی می تواند بسته های بزرگ گراس یا یونجه خشک را در خود جای دهند اما هزینه آنها بالاتر از دیگر میکسرهاست.

 

میکسرهای غلتکی :

این نوع میکسرها معمولا از یک مجموعه اوگر و یک غلتک مشابه غلتک مرکب در قیف تشکیل شده است. سیستم مخلوط کننده چرخشی، خوراک هایی را که از نقطه گوه در سمت پایین تر اوگر عبور کرده اند را بالا می آورد. عمل بلند کردن چرخان به منظور حداقل رساندن برش یونجه خشک و دیگر علوفه های ساقه بلند که در  زیر اوگر پایینی تجمع یافته اند می باشد تا از کاهش اندازه علوفه های مخلوط شده جلوگیری کند. در بعضی مدل ها در دستگاه یک مخزن به صورت دلخواه  تعبیه می شود تا بتوان مقدار زیادتری علوفه خشک اضافه کرد.

 

میکسرهای طبلکی و زنجیره ای و پارویی:

این میکسرها نسبت به میکسرهای غلتکی با ظرفیت یکسان به نیرو و قدرت کمتری نیاز دارند و کمتر فرسوده می شوند. در این نوع میکسرها باید یونجه خشک  قبل از مخلوط کردن به اندازه 2.5 تا 7.5 سانتی متر خرد شود.

ملاحظات در هنگام انتخاب فیدر میکسر:

• آیا میکسر ثابت نیاز دارید یا متحرک؟
• آیا می خواهید که به جیره گاوتان علوفه خشک ساقه بلند اضافه کنید؟
• به میکسر با چه نوع ظرفیتی نیاز دارید تا علاوه بر تغذیه گاوهای شیرده  تلیسه ها و گاوهای خشک هم را تغذیه کند؟
• چه نوع سیستم توزین و آهنربایی روی دستگاه استفاده کنید؟
• آیا نیاز یه استفاده از درب ازدحام در محوطه انتظار برای آسانتر کردن حرکت گاوها در اتاق شیردوشی دارید؟

 

میکسرهای ثابت ومتحرک:

میکسرها یا  به صورت ثابت هستند یا متحرک. به طور کلی میکسرهای ثابت  در انبار خوراک مسقف قرار داده می شوند و خوراک  از طریق تسمه نقاله از انبار های مختلف مانند سیلوها و آخورهای عمودی و یا بدون استفاده از سیستم تغذیه ای مکانیکی مستقیم به مخزن میکسر ریخته می شود.

میکسرهای متحرک می توانند توسط تراکتور کشیده شوند یا روی آن یا کامیون سوار شوند.این نوع میکسر قابلیت جابجایی دارد که به گاوها امکان تغذیه درنقاط مختلف را می دهد .

استفاده از علوفه خشک ساقه بلند درجیره کاملا مخلوط:

استفاده از علوفه خشک در جیره نیاز به سیستم های  مخصوص دارد. ممکن است که علوفه به دور اوگر بپیچد و با دیگر اقلام جیره مخلوط نشود.بسته به نوع میکسر مقدار بونجه خشکی که به جیره اضافه می شود می تواند محدود شود. بعضی مدل ها می توانند یونجه خشک ساقه بلند را وقتی که اندازه آن 20-10% کمتر ازکل جیره را  باشد تحمل کنند. بسیاری از میکسرها تنها در صورتی می توانند یونجه خشک را خرد کنند که قبل از اضافه شدن به میکسر خرد شده باشند. بنابراین بعضی از انواع دستگاههای فرآوری علوفه خشک یا آسیاب نیاز است.

اندازه فیدر میکسر:

فیدر میکسرها بر اساس حجم ومعمولا متر مکعب دسته بندی می شوند و سازندگان میکسر معمولا دو نوع ظرفیت  را در فیدر میکسرها در  نظر می گیرند.

 1-  ظرفیت مفید استوانه : حجمی ازمیکسر که خوراک هم سطح با لبه های مخزن آن قرار گیرد.

٢- ظرفیت اختلاط  : حجمی ازمیکسر که خوراک  نزدیک یا بالاتر  قطعات میکسر مثل اوگرها و تیغه ها و… قرار می گیرد  و معمولآ 80-70% ظرفیت مفید استوانه  است.

پر کردن مخزن بیشتر از ظرفیت باعث افزایش زمان مخلوط کردن، کاهش یکنواختی مخلوط و حتی باعث افزایش ضایعات خوراک شود. در سیستم تغذیه ای مخلوط گاوها به صورت گروهی تغذیه و مدیریت می شوند. گاوها را می توان بر اساس مرحله شیردهی (گروه گاوهای تازه زا) سن (گروه تلیسه های شکم اول) میزان تولید شیر یا وضعیت بدنی (گروه پرتولید یا کم تولید) یا وضعیت تولید مثلی ( آبستن یا دوره باز) گروه بندی کرد. گروه بندی گاوها باعث می  شود تا بتوان آن ها را اسانتر کنترل کرد ، فضای خواب کافی داشته باشند و شیردوشی هر یک از گاوها کمتر از 2 ساعت زمان ببرد.

اندازه میکسر علاوه بر اینکه باید متناسب با بزرگترین گروه گاوها باشد در عین حال  باید قادر به مخلوط  کردن مقادیر کمتر خوراک  که مورد مصرف  گاوهای خشک ، انتظار زایمان ،تلیسه ها می باشد هم باشد.

استفاده از میکسرها با ظرفیت کمتر به صرفه تر از خرید فیدر با ظرفیت بالا  است.  البته در هنگام خرید فیدر باید به امکان افزایش مقدار خوراک در فصول خاصی  و  تعداد گاوهای گله توجه داشت .

 

 همزمان با بالا رفتن ظرفیت میکسرهای متحرک  اندازه تراکتور برای کشیدن میکسر هم باید بالا برود. جدول 1، اسب بخارهای نسبی لازم تراکتور برای کشیدن فیدرها با ظرفیت مختلف را نشان می دهد به طور کلی یک تراکتور برای کارکرد روزانه دستگاه فیدر به صورت اختصاصی و یک تراکتور اضافی برای بارگیری علوفه و خوراکها به درون فیدر نیاز است

                 جدول 1 : اسب بخار مورد نیاز برای کشیدن فیدر میکسر با ظرفیت های مختلف

انتخاب سیستم توزین  و آهنربا:

وجود سیستم توزین و آهنربا در هنگام مخلوط شدن هر دسته خوراک روی دستگاه ضروری است. اهنربا را باید روی دریچه تخلیه نصب کرد تا بتواند فلزاتی مانند میخ و سیم را جمع اوری کند تا از بیماری جسم خارجی که از مصرف اشیا فلزی حاصل می شود، پیشگیری کند.

سیستم توزین مستقیم روی میکسر نصب می شود تا اندازه گیری اقلام موجود در جیره به طور صحیح صورت گیرد و تراکم ماده مغذی جیره ثابت باقی بماند. از دو سیستم توزین الکترونیکی و مکانیکی  برای توزین مقدار خوراک افزوده شده می توان استفاده کرد. هم اکنون بیشتر میکسرها به سیستم توزین الکترونیکی متصل به یک صفحه دیجیتال الکترونی مجهز است. صفحه دیجیتال به کاربرامکان دیدن مقدار خوراک اضافه شده از فاصله دور مثل صندلی تراکتور رامی دهد و می توان میکسر را به وزن خالص (نقطه صفر )رساند. بیشتر سیستم های توزین تا  1 ٪  دقت دارند. اگر  بخواهیم کمتر از 10 کیلو خوراک به مخلوط موجود در دستگاه اضافه کنیم باید خوراک را جداگانه روی سیستم توزینی که مخصوص توزین مقدار خوراک کم می باشد وزن کنیم. به منظور حفظ دقت، کالیبره کردن هفتگی همه نوع سیستم های توزین ضروری است.

نگهداری از دستگاه فیدر میکسر:

حفظ و نگهداری منظم دستگاه های  میکسر بسیار مهم است. میکسری که بد عمل کند بر یکنواختی جیره و نهایتا بر عملکرد گاوها تاثیر به سزایی می گذارد. یک برنامه نگهداری خوب باید شامل تعویض یا تیز کردن مداوم تیغه ها  و چک کردن گریس خور ،سطح روغن ، دقت سیستم توزین باشد. بصورت متناوب قطعات را تعویض کنید یا تیغه ها را تیز کنید تا از تغیرات اساسی در اندازه قطعات علوفه  که به یکباره تعویض و تیز کردن رخ می دهد جلوگیری کنید.

میکسر را باید طبق یک برنامه منظم و روتین تمیز کرد. باقیمانده های اقلام خوراکی تر می تواند به میکسر صدمه بزند و مانع از توزیع و مخلوط شدن یکنواخت اقلام و در نتیجه دریافت مواد مغذی مورد نیاز گاو می شود. کالیبره کردن منظم سیستم توزین و صفحه دیجیتال باعث حفظ دقت خوراک مخلوط می شود. دقت سیستم توزین باید توسط افزودن یک کیسه ماده معدنی با وزن مشخص (مثلآ 25 کیلو) در ابتدا، اواسط و اواخر بارگیری هفتگی چک شود .

آیا خرید فیدر میکسر سودآور است؟

قبل از ایجاد هرگونه تغیراتی در سیستم تغذیه ای که هم اکنون استفاده می کنید ، نیاز است که تاثیر هزینه های اضافی روی گردش پول را در نظر   بگیرید . برای محاسبه تعداد گاوهایی که برای  بازپرداخت سرمایه گذاری اضافی در سیستم تغذیه ای (TMR) نیاز است ، هزینه خرید فیدر میکسر را بدون در نظر گرفتن میزان بهبود در تولید شیر و صرفه جویی در هزینه خوراک محاسبه کنید، برای مثال اگر میانگین تولید سالانه شیر 9000 کیلوگرم باشد ، تولید تا 5% افزایش یابد و هزینه مخلوط کنسانتره تا 20% به ازای هر تن کاهش یابد ، تنها 23 راس گاو دوشا با میانگین تولید روزانه 28 کیلو برای خرید فیدر میکسر با قیمت 180 میلیون ریال نیاز است . جدول 2 تعداد گاوههایی که لازم است تا هزینه های اضافی برای خرید فیدر میکسر در یک سال پوشش دهند را نشان می دهد .

جدول 2 : تعداد گاو مورد نیاز جهت بازپرداخت هزینه های اضافی خرید فیدر میکسر در طی یک سال