استفاده از آنتی بيوتيك در  شير گوساله ها در هفته هاي اول پس از تولد روش متداولي براي بهبود بازده غذايي و خصوصا جلوگيري از بيماريها است.

مطالعات بين المللي گزارش كردند، در آمريكا در سال 1990 تا 1991 تقريبا 60% از گوساله ها در 3 هفته اول زندگي با شير حاوي آنتی بيوتيك تغذيه مي شدند. اما استفاده بي رويه از آنتی بيوتيك ها به مرور زمان موجب بي اثر شدن آنها مي شود و به مقاوم شدن آنتی بيوتيك ها براي انسان كمك مي كند. اتحاديه اروپا در سال 2003 استفاده از آنتی بيوتيك ها را به عنوان محرك هاي رشد در تغذيه دام ممنوع كرد.
در سال هاي اخير چندين افزودني براي بهبود سلامت گوساله ها به عنوان جایگزین های آنتی بيوتيك ها به عنوان محرك رشد مطرح شده است. ديواره سلولي مخمر ساكارومايسس سرويسيا حاوي 20-14% مانان اليگوساكاريد و 28-22% بتا گلوكان است. ديواره سلولي مخمر ساكارومايسس سرويسيا در گذشته بيرون ريخته مي شد، تا اينكه به تازگي در مطالعات دانشگاهي در امريكا و اروپا ثابت شد كه اليگو ساكاريد ها به عنوان مكمل هاي خوراكي براي حيوانات با ارزش هستند. سلولهاي فاگوسيت (ماكروفاژ، نوتروفيل، ليزوزيم و اينترفرون) داراي گيرنده هائي مي باشند كه با چسبيدن بتاگلوكان به اين گيرنده ها باعث فعال شدن ايمني سلولها و متعاقب آن افزايش بيگانه خواري و در نهايت موجب افزايش فعاليت سيستم ايمني مي شود.
مانان اليگو ساكاريد، كمپلكس قند مانوز است كه از ديواره سلولي مخمر مشتق شده است. مانان اليگوساكاريد يك كربوهيدرات غيرقابل هضم است كه در روده حيوانات هضم يا جذب نمي شود، بنابراين اليگوساكاريدها در روده تغيير نمي كنند. در شکمبه نیز عمده باکتری ها قادربه تخمیر مانان الیگوساکاریدها نیستند. افزودن اليگو ساكاريدها به خوراك حيوانات به طور طبيعي موجب تشكيل كمپلكسي در روده شده كه از هضم شدن آن ها توسط دستگاه گوارش حيوانات جلوگيري مي كند. مانان اليگو ساكاريد مانع تشكيل ميكروارگانيسم هاي بيماريزا گوارشي با افزايش رقابت براي اتصال به جايگاه ها در دستگاه گوارش مي شود.
چندين دسته اليگو ساكاريد در طبيعت يافت مي شود، كه براي افزودن به شير يا جيره استارتر گوساله ها در دسترس هستند كه مي توان فروكتو اليگو ساكاريد، مانان اليگو ساكاريد، گالاكتو اليگو ساكاريد و گلوكواليگو ساكاريد را نام برد. معمولترين اليگوساكاريد هاي قابل دسترس فروكتو اليگو ساكاريد و مانان اليگو ساكاريد مي باشند.
در سال هاي اخير، برنامه هاي تغذيه اي تسريع كننده رشد براي افزايش رشد در دوره قبل از شير گرفتن براي گوساله هاي شير خوار در نظر گرفته شده است. بنابراين استفاده از اليگو ساكاريدها مي تواند به كاستن اثرات منفي، افزايش قوام مدفوع، عدم تشكيل ميكروارگانيسم هاي بيماريزا گوارشي و بهبود بازده غذايي كمك كند.
مانان اليگوساكاريد عملكرد دام را بهبود بخشیده، موجب بهبود عملكرد سيستم ايمني مي شود، و تشكيل عوامل بيماريزا در دستگاه گوارش به وسيله نامساعد كردن شرايط براي ميكروارگانيسم ها در دام، را مهار مي كند. افزودن مانان اليگوساكاريد به جيره دام ها جمعيت ميكروبي دستگاه گوارش را تحت تاثير قرار مي دهد. چندين مطالعه گزارش كردند، مصرف مانان اليگوساكاريد عملكرد و وظايف سيستم ايمني حيوانات مانند، رشد، ضريب تبديل غذايي، تغيير شكل لنفوسيت ها و غلظت Ig را بهبود بخشيد.
مانان اليگوساكاريدها سلامت حيوان را به وسيله تحريك توليدآنتی بادي ها يا توسط تاثير گذاشتن بر مرفولوژي و فعاليت روده تسريع مي بخشند. مانان اليگوساكاريد در روده كوچك توسط آنزيم ها هضم نمي شود، بنابراين باكتري ها به مانان اليگوساكاريد مي چسبند. در محيط آزمايشگاهي  (in vitro)  چندين سويه از E.coli و سالمونلا به مانان اليگوساكاريد متصل شده و ته نشين شدند. بيشتر باكتري هاي گرم منفي به اپيتليوم روده متصل مي شوند. مانان اليگوساكاريد جايگاه هاي اتصال رقابتي را براي عوامل بيماريزا روده فراهم مي كند. براي جلوگيري از استقرار باكتري ها روي سلول هاي روده لازم است روند چسبيدن متوقف شود. پس از به دام افتادن عوامل بيماريزا توسط مانان اليگوساكاريد باكتري ها همراه با ديگر مواد زايد از روده دام بيرون ريخته مي شوند.

مطالعات بر تاثير مانان اليگوساكاريد بر تغيير ميكروفلورا روده در گوساله ها و تليسه ها نشان داد كه حيوانات دريافت كننده مانان اليگوساكاريد تعداد كمتري كليفورم و سالمونلا در روده آنها شمارش شد. در بررسي ديگري تري و همكاران در سال 2007 با تغذيه گوساله ها با شير حاوي مانان اليگوساكاريد در مقايسه با گروه شاهد مشاهده كردند شمار E.coli و كلسترديوم در مدفوع انها نسبت به گروه شاهد كاهش يافت.
هنريچس و همكاران در سال 2003 با افزودن 4 گرم در روز مانان اليگوساكاريد در مقايسه با آنتی بيوتيك در گوساله هاي شيرخوار اسهال را كاهش دادند. همچنين در اين آزمايش گوساله هاي تغذيه شده با مانان اليگوساكاريد خوراك بيشتري مصرف كردند.
هنريچس و همكاران گزارش كردند افزودن مانان اليگوساكاريد به شير موجب بهبود سلامت گوساله ها و كاهش اسهال مي شود. اين نتايج نشان داد، مانان اليگوساكاريد مي تواند به عنوان جايگزين آنتی بيوتيك در شير موثر باشد.
مانان اليگوساكاريد براي كاهش رشد عوامل بيماريزا روده و براي پيشرفت رشد باكتري ها مفيد به شير افزوده مي شود. در حالی كه اطلاعات در مورد استفاده از اليگوساكاريد در تغذيه گوساله هاي شيرخوار كم است، ولي نتايج نشان مي دهد كه افزودن اليگوساكاريد مي تواند جمعيت باكتري هاي بيماريزا را كاهش دهد و سلامت روده گوساله را تثبيت يا بهبود بخشد.

مقداد جهانی مقدم (دانشجوی دکتری تغذیه دام) 6 اسفند 92