راهنماییهای کلی در مورد افزودنیهای دام
علاقه به استفاده از افزودنیهای دام رو به افزایش است و این امر به وسیله نتایج تحقیقات جدید، تبلیغات و حاشیه سود تحت تاثیر قرار میگیرد. در این مقاله به بررسی عوامل موثر در انتخاب یک افزودنی مناسب و مقایسه افزودنیهای دام مختلف خواهیم پرداخت.
افزودنیهای دام
تغذیه گاوهای پرتولید برای دامداران و متخصصان پرورش گاو شیری به چالشی بدل شده است. هزینههای خوراک بزرگترین هزینههای تولید شیر هستند افزودنیهای دام گروهی از اجزای خوراک هستند که میتوانند موجب پاسخ مطلوب حیوان در یک نقش غیرتغذیهای نظیر تغییر pH، رشد یا تغییردهنده متابولیکی شوند. برخی افزودنیهای دام حاوی مواد مغذی هستند نظیر سدیم در جوش شیرین یا پروتیئن در کشتهای مخمر. افزودنیهای خوراک دام نه نیازمندی هستند و نه تضمینی برای تولید یا سودآوری بالا.
ارزیابی افزودنیهای خوراک دام در سطح دامداری
چهار عامل هنگام استفاده از افزودنیها باید مورد توجه قرار بگیرد: پاسخ مورد انتظار، برگشت سود، تحقیقات انجام شده، و پاسخهای مزرعهای. پاسخ به تغییرات عملکردی مورد انتظار که دامدار میتواند از یک افزودنی انتظار داشته باشد اشاره دارد. چندین مثال از عملکرد مورد انتظار در زیر آمده است:
- تولید شیر بیشتر (پیک تولید و/یا تدوام شیر)؛
- افزایش در اجزای شیر (پروتئین و/یا چربی)؛
- ماده خشک مصرفی بیشتر؛
- تحریک سنتز بیشتر پروتئین میکروبی و/یا تولید بیشتر اسیدهای چرب فرار در شکمبه؛
- افزایش هضم در کل دستگاه گوارش؛
- پایدار نمودن محیط شکمبه و pH؛
- بهبود رشد (افزایش وزن و/یا بازده خوراک)؛
- کاهش اثرات تنش حرارتی؛
- بهبود سلامت (نظیر کاهش کتوز، اسیدوز و یا بهبود پاسخ ایمنی).
برگشت سود
بازتابی از سودمندی استفاده از یک افزودنی است. اگر بهبود در تولید شیر یک پاسخ قابل اندازهگیری باشد، نقطه سر به سر میتواند محاسبه شود.
نکته دیگری که باید به آن توجه کرد این است که اغلب مواقع، همه گاوها یک نوع از افزودنی را دریافت میکنند و این درحالی است که فقط گاوهای تازهزا یا گاوهای زیر 100 روز شیردهی به آن پاسخ میدهند. در این وضعیت، گاوهای پاسخ دهنده باید تمام هزینهها را پوشش دهند. به عنوان یک راهنمایی باید گفت افزدونیهای دام باید برای هر 1000 تومان سرمایه گذاری، 2000 تومان یا بیشتر برگشت داشته باشد تا هزینه دامهای غیر پاسخدهنده و هزینههای مزرعه را پوشش دهد که این میتواند پاسخ مورد انتظار را حداقل نماید.
برای تعیین اینکه آیا پاسخهای اندازهگیری شده در آزمایشات میتواند در مزرعه قابل انتظار باشد یا خیر، انجام تحقیقات ضروری است. آزمایشات باید تحت شرایط کنترل شده انجام شوند، نتایج آماری معقول ارائه دهند و تحت طرحهای آزمایشی انجام بگیرند که مشابه شرایط دامداری باشد.
نتایج به دست آمده در تک تک دامداری ها نتیجه اقتصادی میباشند. مدیران دامداری و متخصصان تغذیه باید دادههایی برای مقایسه و اندازهگیری پاسخها داشته باشند. این معیارها میتواند شامل موراد زیر باشد:
رکوردهای شیر گاوداری یا جهاد کشاورزی (پیک تولید، تدوام شیردهی، ترکیبات شیر)، گزارشهای تولیدمثلی، دادههای سلولهای بدنی شیر، ماده خشک مصرفی، جداول رشد تلیسه، پروفایل آزمایشات سلامت گله و …
راهنماییهایی برای استفاده از افزودنیهای دام در جیره
جدول زیر سرفصل افزودنیهای خوراکی را در 6 گروه همراه با اطلاعات مربوط به آنها خلاصه کرده است که به دامداران، متخصصان تغذیه، کارخانههای خوراک و دامپزشکان در اینکه بایستی از یک افزودنی در جیره استفاده شود یا خیر کمک مینماید. وضعیت فعلی هر افزودنی به صورت زیر طبقهبندی میشود:
توصیه شده: تا جایی که نیاز است در جیره گنجانده شود.
آزمایشی: مطالعات و تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
ارزیابانه: تحت شرایط انفرادی و ویژه نظارت شود.
توصیه نمیشود: فاقد پاسخهای اقتصادی برای استفاده.
|
جدول: راهنماییهای استفاده از افزودنیهای خوراکی در جیره گاوهای شیری
|
فرآوردهها و نمکهای آنیونی
|
وظیفه
|
اسیدی تر شدن جیره، افزایش سطح کلسیم خون با تحریک موبیلیزاسیون کلسیم از استخوان و جذب کلسیم از روده کوچک
|
سطح
|
کاهش DCAD جیره به 50- میلی اکی والان/کیلوگرم با استفاده از منابع کلرید (کلرید کلسیم، کلرید آمونیوم و خوراکهای فرآیند شده با اسید هیدروکلریک)
|
نسبت سود به هزینه
|
10 به 1
|
وضعیت
|
توصیه میشود
|
آسپرژیلوس اورایزا
|
وظیفه
|
تحریک باکتریهای هضم کننده الیاف، پایدار کردن pH شکمبه و کاهش تنش حرارتی
|
سطح
|
3 گرم در روز
|
نسبت سود به هزینه
|
6 به 1
|
وضعیت
|
ارزیابانه
|
بیوتین
|
وظیفه
|
بهبود سم با کاهش زگیلهای پاشنه، زخمهای سُم، جدایی خط سفید، ترکهای شنی، زخمهای کف سم و افزایش شیر از طریق یک مسیر متابولیکی
|
سطح
|
10 تا 20 میلی گرم به ازای هر راس برای 6 ماه تا یکسال
|
نسبت سود به هزینه
|
4 به 1
|
وضعیت
|
توصیه میشود
|
پروپیونات کلسیم
|
وظیفه
|
افزایش سطح گلوکز و کلسیم خون
|
سطح
|
120 تا 225 گرم
|
نسبت سود به هزینه
|
موجود نیست
|
وضعیت
|
توصیه میشود
|
بتا کاروتن
|
وظیفه
|
بهبود عملکرد تولید مثلی، پاسخ ایمنی و کنترل ورم پستان
|
سطح
|
200 تا 300 میلی گرم در روز
|
نسبت سود به هزینه
|
در دسترس نیست
|
وضعیت
|
توصیه نمیشود
|
|
وظیفه
|
یک دهنده متیل به کار رفته برای حداقل کردن تشکیل کبد چرب و بهبود موبیلیزاسیون چربی
|
سطح
|
15 گرم در روز
|
نسبت سود به هزینه
|
2 به 1 (وقتی پوشش دار و محافظت شده باشد)
|
وضعیت
|
شکل پوششدار آن توصیه میشود
|
آنزیمها
|
وظیفه
|
افزایش قابلیت هضم الیاف با کم کردن الیاف (آنزیمهای سلولاز و زایلاناز) و خوراک مصرفی
|
سطح
|
به روشنی مشخص نشده است
|
نسبت سود به هزینه
|
2 به 1 (دادههای کانادایی)
|
وضعیت
|
آزمایشی
|
اکسید منیزیم
|
وظیفه
|
قلیایی کننده (افزایش pH شکمبه) و افزایش برداشت متابولیت های خون به وسیله بافت پستان که تست چربی شیر را بالا می برد.
|
سطح
|
45 تا 90 گرم در روز
|
نسبت سود به هزینه
|
در دسترس نیست
|
وضعیت
|
توصیه میشود
|
آنالوگ هیدروکسی متیونین
|
وظیفه
|
کاهش کبد چرب، کنترل کتوز، و بهبود چربی شیر
|
سطح
|
30 گرم در روز
|
نسبت سود به هزینه
|
2 به 1
|
وضعیت
|
ارزیابانه
|
موننسین
|
وظیفه
|
بهبود بازده خوراک برای گاوهای شیرده، کاهش کتوز و جابجایی شیردان در دوره انتقال با تغییر تخمیر در شکمبه و انتخاب جمعیت میکروبی
|
سطح
|
11 تا 22 گرم در تن از کل خوراک مصرفی (250 تا 400 میلی گرم راس در روز)
|
نسبت سود به هزینه
|
5 به 1
|
وضعیت
|
توصیه میشود
|
نیاسین
|
وظیفه
|
سیستمهای کوآنزیمی در واکنشهای بیولوژیکی، بهبود توازن انرژی در گاوهای اوایل دوره شیردهی، کنترل کتوز و تحریک پروتوزوآی شکمبه
|
سطح
|
6 گرم در روز (پیشگیرانه و پیش از زایش) و 12 گرم در روز (درمانی و پس از زایش)
|
نسبت سود به هزینه
|
6 به 1 (در سطح 6 گرم)
|
وضعیت
|
ارزیابانه
|
پروبیوتیکها
|
وظیفه
|
ترکیبات متابولیکی تولید میکنند که ارگانیسمهای نامطلوب را ازبین میبرد، آنزیمهایی تولید میکنند که فراهمی مواد را بهبود میدهد یا متابولیتهای خطرناک را سم زدایی میکند.
|
سطح
|
به طور مشخص تعریف نشده است
|
نسبت سود به هزینه
|
مشخص نیست
|
وضعیت
|
ارزیابانه برای گاوهای شیری؛ برای گوسالههای شیرخوار توصیه میشود
|
پروپیلن گلیکول
|
وظیفه
|
منبع گلوکز خون، تحریک پاسخ انسولین، و کاهش موبلیزاسیون چربی
|
سطح
|
225 تا 454 گرم در روز
|
نسبت سود به هزینه
|
در دسترس نیست
|
وضعیت
|
توصیه می شود
|
|
وظیفه
|
تحریک تخمیر در سیلو، کاهش اتلاف ماده خشک، کاهش حرارت ذخیرهسازی، افزایش قابلیت هضم، افزایش تولید VFA (لاکتات)
|
سطح
|
100000 واحد تشکیل کلون(CFU) به ازای هر گرم سیلوی مرطوب
|
نسبت سود به هزینه
|
3 به 1 (بازیافت خوراک) تا 7 به 1 (بهبود تولید شیر)
|
وضعیت
|
توصیه میشود
|
بنتونیت سدیم
|
وظیفه
|
یک گونه خاک رس به کار رفته به عنوان یک بایندر، تغییر الکوی تولید VFA، کاهش سرعت عبور مواد از شکمبه، تبادل یونی. ادعاهایی مبنی بر باند کردن مایکوتوکسینها نیز وجود دارد.
|
سطح
|
450 تا 700 گرم در روز (اثر شکمبهای)، 110 گرم برای اثر بر مایکوتوکسینها
|
نسبت سود به هزینه
|
در دسترس نیست
|
وضعیت
|
ارزیابانه
|
جوش شیرین
|
وظیفه
|
افزایش ماده خشک مصرفی و پایدار نمودن pH شکمبه
|
سطح
|
0.75 % از ماده خشک جیره
|
نسبت سود به هزینه
|
4 به 1 تا 12 به 1
|
وضعیت
|
توصیه میشود
|
کشت مخمر و مخمر
|
وظیفه
|
تحریک باکتریهای هضم کننده فیبر، پایدار نمودن محیط شکمبه، و استفاده از اسید لاکتیک
|
سطح
|
10 تا 120 گرم در روز بسته به غلظت کشت مخمر
|
نسبت سود به هزینه
|
4 به 1
|
وضعیت
|
توصیه میشود
|
متیونین روی
|
وظیفه
|
بهبود پاسخ ایمنی، استحکام سمها، و کاهش سلولهای بدنی
|
سطح
|
9 گرم در روز
|
نسبت سود به هزینه
|
14 به 1
|
وضعیت
|
توصیه میشود
|
|
دکتر احسان محجوبی