همه ما در مورد نقش عوامل مدیریتی و اثر آنها بر تولید شیر مطلعیم ولی معمولا به سادگی از کنار آنها رد می شویم.

دکتر احسان محجوبی، 23 تیر93

 مطالعه بسیار ارزشمندی در اسپانیا صورت گرفته است که در آن به نقش عوامل مدیریتی در تولید شیر پرداخته است. 47 گله شیری که همه آنها از یک کارخانه خوراک سازی خوراک دریافت می کردند و از اسپرمهای مشابه و یکسانی نیز استفاده کرده بودند مورد بررسی قرار گرفتند. در این آزمایش اطلاعاتی در مورد مالک دامداری، خود دام ها (عملکرد تولیدی و تولید مثلی، وقوع بیماری، نرخ حذف و …)، تجهیزات دامداری (تعداد فیدِرها، آبخوری ها، استال ها، تمیزی و …) و نیز داده هایی در مورد عملیات مدیریتی (تعداد وعده های شیردوشی، دفعات خوراک دهی، هم زدن خوراک در آخور، و دفعات تمیز کردن و …) جمع آوری شد. ترکیب شمیمایی آب در هر دامداری نیز مورد آزمایش قرار گرفت. نتایج این پژوهش به صورت تیتر وار در زیر بیان میشود و نیز عواملی که در تولید شیر در این مزارع مهمترین نقش را داشته اند مشخص می گردد:

مشخصات شیمیایی خوراکی که در این 47 گله مصرف شده است عبارتند از پروتئین خام 16/1 درصدی، الیاف حاصل از شوینده خنثی (NDF) 35/8 درصدی، کربوهیدرات غیر الیافی 40/4 درصدی، انرژی خالص شیردهی 1/62 مگاکاری در ماده خشک.

گوساله ها:

بیشتر دامداری ها (87/2%) گوساله های شیرمک را به صورت انفرادی نگه می داشتند. شیر 2 وعده در روز در بیشتر آنها داده میشد و نرخ مرگ و میر هم حدود 4/7% بود. در دامداری هایی که از شیرگیری به صورت ناگهانی صورت می گرفت نسبت به آنهایی که شیرگیری به صورت تدریجی بود (در طول 1 یا 2 هفته) نرخ مرگ و میر پایین تر بود.

تلیسه ها:

یک رابطه منفی بین سن در اولین زایش و شیر تولیدی در تلیسه ها مشاهده شد به طوری که با افزایش سن از 22 تا 30 ماهگی حدود 4 کیلو افت در تولید شیر مشاهده شد. دلیل آن مشخص نیست ولی احتمالا بخاطر نوع سیستم پرورش بوده است چرا که وزن در زمان زایش اثر مهمتری بر روی شیر تولیدی دارد.

گاوهای خشک:

نکته بسیار جالبی که خود من هم قبلا با آن برخورد کرده بودم این بود که گاوهای انتظار زایش به طور میانگین 11 روز در گروه انتظار زاایش بودند. گاوداری هایی که جیره انتظار زایش داشتند نسبت به آنهایی که جیره انتظار زایش نداشتند از نرخ حذف پایین تری برخوردار بودند. دامداری هایی که در دوره خشکی سم چینی انجام میدادند، نرخ حذف کمتری به دلایل لنگی داشتند، هرچند که سم چینی رابطه ای با تولید شیر نداشت.

گاوهای شیرده:

باوجودی که همه این 47 دامداری از یک جیره تغذیه می شدند ولی میانگین شیر تولیدی از 20/6 تا 33/8 کیلوگرم دامنه داشت. این دامنه وسیع اهمیت عوامل غیر تغذیه ای را بر روی تولید شیر نشان می دهد. یکی از این عوامل مقدار خوراک داده شده به گاوها بود که از 16 تا 25 کیلو گرم دامنه داشت. گله هایی که آنقدر خوراک میریختند تا روز بعد مقداری باقی مانده خوراک داشته باشند، شیر بیشتری تولید می کردند.

گله هایی که خوراک را در آخور هم می زدند (push up) به طور میانگین حدود 4 کیلو شیر بیشتری داشتند. این بدان معنی نیست که در گله شما هم فقط با هم زدن خوراک در آخور تولید شیر خیلی تحت تاثیر قرار بگیرد. به طور ایده آل، 2 بار هم زدن خوراک در آخور بهترین حالت است چرا که بیشتر از آن تاثیر زیادی بر عملکرد ندارد.

وضعیت نگهداری استال ها یکی از عوامل موثر بر تولید شیر بود. یک رابطه مثبت بین تعداد استال ها و تولید شیر وجود داشت. همچنین افزایش در تراکم با افزایش در نرخ حذف همراه بود. در واقع، افزایش در تعداد استال با افزایش در زمان استراحت و کاهش لنگی و حذف های غیر ارادی همراه است.

استفاده از دستکش در شیردوشی موجب کاهش SCC شده بود و نیز رابطه بین SCC و تولید شیر در این مطالعه منفی بود. یعنی SCC بالاتر مساوی شیر کمتر. همچنین استفاده از حوله های کاغذی نسبت به حوله های پارچه ای در خشک کردن سرپستان ها، موجب کاهش SCC و افزایش تولید شیر شده بود.

غلظت کلسیم در آب حدود 70 میلی گرم در لیتر بود. یک رابطه منفی بین غلظت کلسیم آب و تعداد روزهای باز وجود داشت.

در مجموع این مطالعه نشان داد که تولید شیر به وسیله عوامل زیادی تحت تاثیر قرار می گیرد. مهمترین عوامل غیر تغذیه ای مرتبط با تولید شیر در این مجموعه داده عبارت بودند از: سیستم پرورش تلیسه (مشخصاَ سن در اولین زایش)، مدیریت آخور خوراک (داشتن یا عدم داشتن باقیمانده در آخور و هم زدن خوراک در آخور)، وتعداد فری استال های فراهم به ازای هر گاو.

توجه به این عوامل تغذیه ای می تواند تا حدی زیادی در تولید شیر گله ما اثر گذار باشد. پس به این نکات توجه کنید!