دکتر جاناتان گودسون در طول 20 سال کار مداوم با مشاوران تغذیه گاو شیری 10 عامل موفقیت برای مشاوران تغذیه را ارائه نمود که جنبه های عملی بسیار مفیدی در آن گنجانده است . در این مقاله ما به ارائه آن 10 نکته خواهیم پرداخت.
1- ماده خشک مصرفی: اولین چیزی که مشاوران تغذیه باید به آن توجه کنند ماده خشک مصرفی است که همیشه دامداران به دلایل مختلف از اندازه گیری آن فرار می کنند. اولین مرحله برای دانستن ماده خشک مصرفی دانستن ماده خشک اجزای جیره است. این کار به راحتی میتواند در مزرعه و در مدت نیم ساعت با یک آون یا مایکروویو انجام شود. توجه داشته باشید ما همیشه جیره را بر اساس ماده خشک مصرفی مینویسیم در حالی که اکثرا آن را اندازه گیری نمی کنیم. گاوداران اغلب وقتی شیر به اندازه 1.5 کیلو افت می کند مایلند که خوراک را مقصر بدانند!!! البته در بیشتر موارد حق با آنهاست! ولی مشکل اصلی خوراکی است که از مخزن بیرون می آید نه از فیدر شما. ذرت سیلو شده در اغلب موارد مقصر اصلی است. در نظر بگیرید شما 22 کیلو از سیلویی می دهید که ماده خشک آن 25 درصد است (5.5 کیلو ماده خشک سیلو). حالا یک شب باران زیادی می بارد و سطح سیلو را کاملا خیس می کند و ماده خشک آن را به 20 درصد می رساند (4.4 کیلو ماده خشک). شما هنوز به گاوهایتان 22 کیلو سیلو می دهید در حالی که ماده خشک به اندازه 1.1 کیلوگرم کاهش یافته است!!! این یعنی حدود 1.5 مگاکالری انرژی کمتر و حدود 2 کیلو شیر کمتر!! پس اینجا ارزش اندازه گیری ماده خشک مصرفی بیشتر مشخص می شود.
2- آب: همیشه و هر زمانی که بین گاوها قدم می زنید آبخوری ها را بررسی کنید که تمیز باشند. جلبک های سبزی که از کف آبخوری رویش میکنند مصرف آب را به شدت کم می کنند. یک مشت آب بردارید و آن را بو کنید؛ اگر بوی نامطبوعی داشت مطمئن باشید گاوها آن را کم خواهند نوشید. اگر با دامداری هایی کار میکنید که برنامه منظمی در جهت تمیز کردن آبخوریها ندارند، متقاعدشان کنید این کار را انجام بدهند.
3- آب: آیا آبخوری ها به سرعت پر می شوند؟ گاوها در این شرایط ممکن است تلف نشوند ولی اگر سطح آب به قدری پایین باشد که نتوانند از آن به مقدار کافی بنوشند تولید شیر کاهش خواهد یافت. گاوها بین 30 تا 50% از آب مصرفی روزانه شان را ظرف 1 ساعت پس از شیردوشی می نوشند. گاوهای پر تولید به آب بیشتری نیاز دارند. در نتیجه آبخوری های موجود در این اصطبل ها باید بزرگتر باشد و نیز با سرعت بیشتری پر شوند. در بیشتر دامداری ها این وضعیت رعایت نمیشود!!!!
4- آب: اگر به دسته ای از گاوها پس از شیردوشی نگاه کنید میبینید که گاوهای غالب جلوتر از بقیه سر آبخوری هستند و بقیه هم به دنبال آنها. پس از اینکه آنها آب خوردند بقیه شروع به خوردن می کنند و به محض اینکه گاو های غالب به سمت آخور یا فری استال بروند بقیه نیز آنها را دنبال خواهند کرد حتی اگر آب کافی ننوشیده باشند! هیچ مطالعه علمی پشت این قضیه نیست ولی دکتر گودسون این رفتار را مطالعه کرده است. او پس از شیردوشی گاوها را دسته بندی کرده و پس از اینکه همه آنها آب نوشیدند درهای پن ها را باز کرده تا گاوها به هر جایی می خواهند بروند. این امر باعث افزایش تولید شیر شد و او مطمئن است که این افزایش بخاطر افزایش مصرف آب توسط گاوهای ترسوتر بوده است.
5- تغییر جیره وقتی برخی چیزهای دیگر تغییر می کنند: معمولا وقتی هرچیزی تولید شیر را تحت تاثیر قرار می دهد اولین چیزی که دامداران از متخصص تغذیه می خواهند تغییر جیره آنهاست. معمولا چنین تغییری به جز در مورد ماده خشک مصرفی که در بالا گفته شد نادر است. در این مورد شما باید به ساده ترین چیزها توجه کنید. آیا فضای کافی به ازای هر گاو در سر آخور وجود دارد؟ آیا TMR در آخور داغ است؟ آیا خوراک توسط گاوها جدا می شود؟ آیا بهاربند بیش از حد شلوغ است؟
آیا بهاربند گرم است؟ آیا پنکه ها کار میکنند؟ دمای بدن گاوها در نیمه شب به بالاترین حد خود میرسد درست زمانی که برای کاهش هزینه های برق پنکه ها و فن ها خاموش می شوند!!!!! نتیجه این عمل کاهش خوراک مصرفی و تولید شیر است.
هیچ کدام از این دلایل مربوط به خوراک نبودند! پس سعی نکنید با هر تغییری در تولید، جیره را هم تغییر دهید که تجربه به کرات نشان داده در اکثر موارد تغییر جیره شرایط را وخیم تر میکند.
6- متوازن کردن جیره در جیره هایی با ذرت سیلو شده زیاد. زیاد در این مورد به معنی بیش از 27 کیلو سیلو در روز است. اگر ماده خشک سیلو کمتر از 30% باشد شرایط برای جیره نویس سخت تر میشود ( در ایران تقریباً تمامی دامداران از سیلوئی با ماده خشک کمتر از 30 استفاده می کنند). معمولا در مناطق مرطوب این شرایط شاید بیشتر حکمفرما باشد. در این شرایط جابجایی شیردان، اسیدوز تحت بالینی، مشکلات سم و حذف به دلیل مشکلات سم افزایش می یابد. در اولین قدم باید یک برنامه سم چینی منظم داشته باشیم. گام بعدی قرار دادن حمام سم در مسیر برگشت در شیردوشی است که موفقیت آن نسبی است. نیمی از آن باید آهک و نیم دیگر سولفات مس باشد. مشکل دیگر در این گله ها تولید مثل ضعیف است که مشخص نیست دلیل آن جیره پرنشاسته و کم فیبر است یا زخم های سم که موجب کاهش نشان دادن فحلی ایستا می شوند.
7- تنوع در سیلو: همیشه در زمان هایی از سال شرایطی وجود دارد که مصرف سیلو پایین است مثل افزایش تعداد گاوهای تازه زا یا کاهش تعداد گاوهای دوشا و …. این کاهش مصرف سیلو فرصت رشد کپک ها را فراهم میکند. یه قانون سرانگشتی قدیمی می گوید همواره باید 13- 15 سانتی متر از سیلو تراشیده شود تا از این مشکلات تا حدی جلوگیری شود. خیلی از نوساناتی که در خوراک مصرفی دیده می شود از همین مایکوتوکسین های سیلو ناشی می گردد. راه حلی که من از آن بهره برده ام، استفاده از اسپری اسید پروپیونیک بر روی سیلوی تراشیده شده بود و پاسخ آن بسیار مثبت بود. نه تنها ماده خشک سیلو ممکن است متفاوت باشد بلکه ترکیب ماده مغذی سیلوهم تغییر میکند که اغلب به آن توجه نمیکنیم. این فرض که سیلو ترکیب یکنواختی دارد کاملا غلط است. نحوه نمونه گیری از سیلو در مقالات بعدی توضیح داده خواهد شد که بسیار اهمیت دارد و اغلب ندیده گرفته میشود. یکی از بدترین چیزهایی که باید متخصصان تغذیه انجام دهند ولی آنرا از دامدار میخواهند که انجام دهد همین نمونه گیری از سیلو است.
8- تولید مثل: با فرض اینکه شما تمام مواد مغذی لازم برای تولید را فراهم کرده باشید آنگاه تغذیه به خودی خود اثر کمی روی تولید مثل خواهد داشت. شاید بازهم با این شرایط دامدار به شما پیشنهاد دهد که سطح فسفر جیره کم است و باید زیاد شود ولی باید گفت که این یک افسانه قدیمی است!! مدارک مستدلی وجود دارد که وقتی سطوح فسفر NRC تامین شد دیگر فسفر اضافی پیشرفتی حاصل نمیکند. مدارک علمی از اثر انرژی مصرفی بر روی تولید مثل حمایت می کند. مقالات معتبر از نبود رابطه بین تولید مثل و گاوهای پر تولید حمایت می کند. تجربه من هم همین موضوع را ثابت می کند و پر تولید ترین گله ها همان هایی هستند که مشکلات تولید مثلی کمتری دارند و نرخ آبستنی گله در اولین تلقیح بالاست.
تجربه من به من ثابت کرده که همیشه با حذف ترکیباتی که ادعا می شود تولید مثل را بهبود می دهند، نه کاهش تولید شیر داشتم و نه کاهش عملکرد تولید مثلی! همواره از کسانی که این ادعا را دارند بخواهید تا مدارک مستدل علمی و آزمایشات انجام شده بر پایه اطلاعات دقیق را به شما ارئه دهند. در اکثر موارد آنها نم یتوانند چنین داده هایی به شما ارائه کنند.
متخصص تغذیه تنها دو راه برای بهبود عملکرد تولید مثلی دارد: اول دوره انتقال. اگر بنا به هر دلیلی برنامه ای برای دوره انتقال وجود ندارد یا احساس میکنید در جاهایی از برنامه شک و شبهه وجود دارد اول آنرا برطرف کنید. گاوهایی که سریع تر و با کمترین کمک نیروی کارگری زایمان می کنند، از لحاظ تولید مثلی سالم تر و قویتر خواهند بود. دومین عامل، تمرکز و فشار روی تشخیص فحلی است. مسلما این یک عامل مدیریتی است تا تغذیه ای ولی اغلب متخصص تغذیه در این مورد مقصر شناخته می شود. با فحل یاب در مورد نحوه فحل یابی صحبت کنید و اگر لازم است به او آموزش دهید.
مسلما موارد دیگری وجود دارد که بر تولید مثل موثر است ولی دو عامل گفته شده از اهمیت بیشتری برخوردار است. عوامل دیگر مثل:
اسپرم چگونه ذخیره و نگهداری میشود؟
آیا سطح ازت تانک در میزان مناسبی قرار دارد؟
چه کسی عمل تلقیح را انجام می دهد؟
چه مدت پس از تشخیص فحلی عمل تلقیح انجام می گیرد؟
9- تنوع و تغییر در اجزای جیره: ما انواعی از مواد خوراکی را در جیره داریم که هر کدام به اندازه خود تغییر دارند. همه ما ممکن است یک عدد پروتئین خام برای سویا در ذهن داشته باشیم و همیشه هم همان عدد را در جیره نویسی وارد کنیم ولی مسلما این درست نیست. حدس زدن و یا استفاده از مقادیر جدولی ما را گمراه می کند.
10- توانایی در کارکردن در حیطه پارامترهایی که هر دامداری قادر به انجام آنهاست: وارد شدن به یک گله با ایده های بزرگ و پیشنهادات خوب برای پیشرفت، ساده است. مشاوران سخت کار میکنند و از آنها خواسته می شود اعجاب انگیز باشند. تولید شیر، درصد چربی و عملکرد تولید مثلی را بهبود دهند. اما واقعیت این است که برخی دامداری ها و دامداران با تغییر سازگار نیستند! برخی موارد شما می دانید با انجام پاره ای تغییرات پول بیشتری نصیب دامدار میشود ولی او نمی تواند خود را با این تغییرات همگام سازد. مثال های زیادی وجود دارد از اینکه شما میدانید کاری که دامدار میکند اشتباه است ولی نمیتوانید او را متقاعد سازید روشش را عوض کند!! یک مشاور تغذیه همواره در حال فروختن خدمات و مهارت های خود است. به خاطر داشته باشید یک فروشنده هیچ گاه مشتری خود را شرمنده نمیکند! این یک درس بزرگ است.
