چگونه مشکل چربی شیر پایین را حل کنیم؟
اگرچه در بازارهای مختلف قیمت‌های متفاوتی برای پروتئین و چربی شیر در نظر می‌گیرند، اما ارزش ترکیبات شیر در دهه گذشته افزایش یافته است.
چربی و پروتئین، درآمد اصلی دامداران را تشکیل می‌دهند. تحقیقات نشان می دهد که درآمد خالص حاصل از 5 درصد افزایش در چربی یا پروتئین شیر بیشتر از درآمد حاصل از 5 درصد افزایش در تولید شیر است (حداقل در ایالات متحده).
چربی شیر
در این مقاله به بیان نظرات دکتر جِنکینز (دانشگاه کِلِمسون) و دکتر لاک (دانشگاه میشیگان) درمورد چربی شیر خواهیم پرداخت.
چربی به خودی خود بسیار پیچیده است. چربی‌ها از اسیدهای چرب و گلیسرول تشکیل یافته‌اند. گلیسرول یک ترکیب سه کربنه است. در غلات و دانه های روغنی به هر سه کربن آن، اسید های چرب چسبیده اند. در حالی که در علوفه به سه کربن آن، اسیدهای چرب متصلند و کربن سوم با یک قند اتصال برقرار می کند.
منابع چربی ها
منابع چربی خوراک، ترکیبی از اسیدهای چرب مختلف است. اما هر کدام یک منبع به خصوص و غالب دارند. به عنوان مثال، دانه های حاصل از الکل‌گیری عمدتا شامل اسید لینولئیک هستند ولی مقداری اسید پالمیتیک، اسید استئاریک، اسید اولئیک و لینولنیک نیز دارند.
علف خشک در مقایسه با ذرت سیلو شده عمدتا حاوی اسید لینولنیک است در حالیکه ذرت سیلوشده، اسید لینولئیک بیشتری دارد. میکروب‌ها در شکمبه به اسیدهای چرب غیر اشباع حمله می‌کنند تا باندهای دوگانه را اشباع نمایند و آنها را تبدیل به اسیدهای چرب اشباع نمایند.
در طول این فرآیند، اسید لینولئیک به سیس-9، ترانس-11 اسید لینولئیک کونژوگه شده یا همان CLA تبدیل می شود. دکتر جنکینز عقیده دارد «اگر گاوها این متابولیت را در شکمبه تولید می‌کنند، آنها دارند کار درست را انجام می‌دهند.»
تغییر در محیط شکمبه می‌تواند منجر به تولید متابولیتی دیگر به نام ترانس-10، سیس-12 CLA شود که موجب کاهش چربی شیر می‌گردد. چالش متخصصین تغذیه این است که تولید CLA را در مسیر درست خود قرار دهند.
«خورانیدن مقادیر زیاد چربی های غیر اشباع به عنوان یکی از دلایل افت چربی شیر مطرح شده است»
یک راه برای پیش‌بینی افت چربی شیر این است که مجموع اسیدهای چرب غیر اشباع خورده شده توسط دام را محاسبه کنیم (مجموع اولئیک، لینولئیک و لینولنیک). دریک جیره معمول در دانشگاه کلمسون دکتر جنکیز مجموع آنها را حدود 573 گرم برآورد کرد. سهم اصلی در تامین این مقدار اسید چرب غیر اشباع را، ذرت سیلو شده، به عهده داشت.
مکمل چربی ممکن است مشکل ساز نباشد، چرا که چگونگی آزاد شدن اسید چرب در شکمبه نیز اهمیت دارد (اینکه در شکل روغن باشد یا حاصل از شکسته شدن مواد گیاهی).
اسید چرب ذرت سیلو شده تنوع زیادی دارد. این تنوع از 1 تا 7/3 درصد متفاوت است. ضمن اینکه این تفاوت اندک، در مقدار اسید چربی که به میکروب ها عرضه می شود تغییرات زیادی ایجاد می‌کند.
تحقیقات
محققان همچنان در حال بررسی میزان اسید چرب غیر‌اشباع مصرفی و اثرات مخرب استفاده بیش از حد آن هستند. دکتر جنکینز این مقدار را حدود کمتر از 3 درصد عنوان کرده است. واقعا نمی توان یک عدد طلایی یا خط قرمز یگانه برای تمام جیره ها پیشنهاد داد چرا که علاوه بر مقدار چربی مصرفی، سایر عوامل جیره ای نیز تاثیرگذارند.
اگر سطوح اسیدهای چرب غیر اشباع بیش از 3 درصد باشد باید به دنبال منابع ایجاد کننده این تغییر باشیم. کاهش درصد اسیدهای چرب غیر اشباع از 7/3 به 3 درصد ممکن است مشکل چربی شیر را حل نکند چرا که عوامل دیگری نیز در این مشکل دخیل هستند.
تحقیقات حاصل از گروه دکتر لاک در دانشگاه میشیگان نشان میدهد که در بیشتر موارد، مدل های تغذیه‌ای قادر به پیش‌بینی چربی مواد خوراکی نیستند. به عبارت دیگر شما نمی‌توانید از مقادیر جدولی استفاده کنید.
سبلوی ذرت
ذرت سیلوشده تنها ماده خوراکی نیست که مقدار چربی آن به شدت تغییر می‌کند؛ کنجاله کلزا، غلات حاصل از آبجو‌کشی و پنبه‌دانه نیز اقلامی هستند که به شدت می‌توانند متغیر باشند.
کنجاله کلزا
وقتی شما از کنجاله کلزا در جیره استفاده می‌کنید، اعداد مختلفی در نرم افزار شما وجود دارند که ممکن است هیچکدامشان با کنجاله شما فیت نباشد. به همین خاطر شما باید مواد خوراکی را مورد آنالیز دقیق قرار دهید.
نشاسته
معمولا وقتی علوفه بالاست گاوها بهتر می‌توانند مقادیر بالای چربی را تحمل کنند. ولی نشاسته یک فاکتور کلیدی خطرناک است. با افزودن چربی، جیره های پر نشاسته تولید ترانس-10، سیس-12 CLA را با سرعت جِت در شکمبه افزایش می‌دهند.
موننسین
موننسین نیز نشان داده شده است که می تواند موجب کاهش چربی شیر شود. البته داده‌های مزرعه نشان میدهد که موننسین وقتی چربی شیر را کاهش میدهد که شرایط شکمبه‌ای وخیم باشد و در شرایط مدیریت مناسب آخور موننسین به راحتی چربی شیر را کم نمی‌کند.
pH شکمبه
pH شکمبه نیز در این معادلات نقش مهمی دارد. افت pH از 5/6 به 5/5 منجر به تولید CLA بد می‌شود. برای کنترل pH شکمبه شما باید الیاف موثر کافی برای تقویت تولید بزاق و نشخوار فراهم کنید. مقدار غلاتی که خورده و هضم می‌شود را کنترل کنید، به مقدار بافر داده شده و مصرف آن توجه شود. به مدیریت عواملی نظیر مخلوط کردن TMR و تراکم بیش از حد بهاربند توجه کنید.
کربنات پتاسیم
کربنات پتاسیم به عنوان منبعی که می‌تواند pH شکمبه را افزایش دهد. می‌تواند تولید CLA بد را کاهش داده و از افت چربی شیر جلوگیری نماید. تحقیقات دکتر جنکینز نیز موید این مطلب است.
توصیه‌ها
با توجه به مطالب بیان شده دکتر لاک توصیه‌هایی مبنی بر حل مشکل چربی شیر پایین دارند که به آنها اشاره می گردد.
1. نمونه گیری از تانک شیر برای تعیین ترکیبات شیر جهت قیمت‌گذاری شیر:
این روش، معمولا اولین قدم در شناسایی مشکل چربی شیر است. از آنجایی که شیر تانک ترکیبی از کل گله است، باید از تک تک گاوها یا گروهی از گاوها در جهت شناسایی موضوع نمونه گرفت. زیرا نمی‌دانیم آیا کل گله درگیر است یا فقط گروه خاصی از گاوها.
2. برخی افراد تقصیر را گردن نمونه ها می اندازند.
دکتر لاک با این موضوع موافق نیست، چرا که نمونه شیر بخوبی در یک سانتریفیوژ هم زده می‌شود و چربی در نمونه پخش می‌شود.
3. یک عامل به تنهایی نمی تواند موجب کاهش چربی شیر گردد:
جیره می تواند یک عامل باشد. مدیریت و محیط نیز می تواند نقش داشته باشد. حالت فیزیولوژیک دام نیز می تواند عامل دیگری باشد به گونه ای که ممکن است برخی گاوها به افت چربی شیر حساس تر باشند که لزوما هم گاوهای پر تولید نیستند.
وقتی چربی شیر کاهش می یابد همواره 2 عامل دخیلند: یکی مقدار مصرف اسیدهای چرب غیر اشباع و دیگری pH شکمبه. هرگز نباید فقط به اصلاح یکی همت گماشت و دیگری را در نظر نگرفت.
نتیجه‌گیری
برخی مشاهدات نشان میدهد که پس از افت چربی شیر و انجام اقدامات تغذیه ای، حدود 12 روز طول می کشد دام به حالت عادی برگردد. دکتر لاک عقیده دارد که اگر پس از 10 روز از اعمال تغییرات تغییری در چربی شیر حاصل نشد اقدامات یا تصحیحات دیگر جیره ای را مد نظر قرار دهید.
در گام اول مقدار چربی های غیر اشباع و موننسین را کم کنید. به محض اینکه وضعیت بهبود یافت، سعی کنید آنها را دوباره به جیره برگردانید. همچنین باید به دفعات خوراکدهی، مخلوط کردن، جدا کردن خوراک، و تراکم دام نیز توجه کنید.
دکتر احسان محجوبی، 30 اردیبهشت 94
