چند صباحی است که برنامه­ های تغذیه محدود و دقیق در جیره تلیسه (تغذیه تلیسه ها) ­با جیره ­های پر کنسانتره-کم علوفه در  آمریکا مطرح شده است. مطالعات اخیر در امریکا نشان می ­دهد که هزینه­ های خوراک در پرورش تلیسه در سال های اخیر به شدت افزایش یافته است و به 73 درصد رسیده است. برنامه ­های مرسوم پرورش تلیسه  شامل تغذیه مقادیر زیاد علوفه است.

هدف این برنامه­ های نوین در واقع کم کردن مقدار علوفه از جیره تلیسه­ ها و فراهم بودن علوفه برای گاوهای بالغ می­باشد و از این راه به تامین علوفه گله نیز کمک می­ کند. همانطور که می­ دانید و در گله نیز ­آن را لمس کرده اید، افزایش ماده خشک مصرفی با افزایش سرعت عبور مواد و کاهش قابلیت هضم همراه است. کاهش در قابلیت هضم بیشتر برای کنسانتره اتفاق می ­افتد. به طور ساده می ­توان نتیجه گرفت که کاهش خوراک مصرفی و افزایش مقدار کنسانتره در جیره باعث افزایش هضم کنسانتره و نیز افزایش بازده می­ گردد. بازده خوراک (خوراک مصرفی به ازای افزایش وزن) به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله: ژنتیک، کیفیت علوفه، سرعت رشد یا مرحله رشد، BCS یا ترکیب بدن، تنش سرمایی یا گرمایی، و سطح فعالیت. این نوع برنامه­ ها هنوز در ابتدای راه هستند و این مقاله سعی بر نشان دادن راهی به سمت آینده دارد تا اگر دامداری تمایل به استفاده از این روش ها در پرورش تلیسه (تغذیه تلیسه) داشت، پایه ای علمی در اختیار داشته باشد. جهت انجام این برنامه در پروش تلیسه توصیه­ هایی در مورد مواد مغذی و مدیریت وجود دارد که باید به آنها عمل گردد:

1- جیره ­ای کاملاً متوازن به دام هایتان دهید:

وقتی از این برنامه در پرورش تلیسه استفاده می کنید تلیسه ها نباید به علوفه سرک دسترسی داشته باشند و همه چیز باید در ترکیب TMR باشد و فقط یک بار در روز دام ها را تغذیه کنید.

2- پروتئین جیره:

• جیره را بر اساس CP و پروتئین محلول بالانس کنید.
• 14 تا 15 درصد CP برای تلیسه های پیش از بلوغ (خوراک مصرفی بر اساس 2/15 درصد وزن بدن)
• 13 تا 14 درصد CP برای تلیسه های پس از بلوغ (خوراک مصرفی بر اساس 1/65 درصد وزن بدن)
• حداقل 30 تا 35 درصد پروتئین محلول در جیره تلیسه داشته باشید. پروتئین محلول در واقع بخشی از CP از که در آب یا مایع شکمبه به شدت محلول است و به سرعت توسط میکروب ها تجزیه می­شود. همه بخش های نیتروژن غیر پروتئینی وبخشی از پروتئین حقیقی را نیز شامل می­شود. بیشتر پروتئین در ذرت سیلوشده در واقع پروتئین محلول است.
• بیش از 25 تا 30 درصد RUP (پروتئین عبوری) در این نوع برنا مه ها مورد نیاز نیست.

در پرورش تلیسه برای تلیسه ­ها کل پروتئین تغذیه شده به اندازه بخش­های مختلف پروتئین اهمیت دارد. پژوهش ها نشان می­دهد که وقتی پروتئین خام جیره تلیسه بین 14 تا 14/5 درصد باشد بازده استفاده از پروتئین حداکثر می­گردد.

3-انرژی:

فرقی نمی­ کند شما تلیسه ها را با چه برنامه ای تغذیه می­کنید ولی تلیسه های شما باید انرژی لازم برای افزایش وزن حدود 800 تا 900 گرم در روز را دریافت کنند که معادل 285 کیلوکالری به ازای هر کیلوگرم جثه متابولیکی است.

4-الیاف:

مقدار الیاف مورد نیاز تلیسه به خوبی بررسی نشده است ولی تلیسه های تغذیه شده با 19 درصد NDF نشانی از بیماری های متابولیکی نداشتند. وقتی NDF جیره تلسیه کم است شما باید تلیسه ها را به طور کنترل شده تغذیه نمایید و این دقیقاً برنامه تغذیه محدود می­باشد.

5- ویتامین­ ها و مواد معدنی:

داده ای در مورد مقدار مورد نیاز این اقلام در جیره تلیسه با برنامه های تغذیه محدود شده وجود ندارد ولی به نظر می ­رسد همان غلظت­ های توصیه شده توسط NRC کفایت کند.

6- منبع علوفه:

منبع علوفه بسیار اهمیت دارد. البته مقدار دانه موجود در ذرت سیلوشده امریکا با کشور ما تفاوت زیادی دارد. ولی در پرورش تلیسه توصیه بر آن است اگر از ذرت سیلو شده استفاده می­کنید حتما مراقب باشید. البته بیشتر مطالعات تغذیه تلیسه ها از ذرت سیلو شده استفاده کرده اند و نتیجه بدی مشاهده نکردند. وقتی مقدار غلات بالا در این برنامه می دهید به یونجه هم توجه کنید چرا که این مقدار غلات در ترکیب با یونجه موجب نفخ کفی می گردد. در واقع وقتی سطح کنسانتره خیلی بالاست (حدود 75 درصد ماده خشک)، نفخ کفی در 10 تا 15 درصد تلیسه ها دیده می شود. گنجاندن کاه در چنین جیره ای شدنی است ولی توصیه نمی ­شود چرا که باعث دفع مواد مغذی در مدفوع می­ گردد.

جدول 1- نمونه ای از یک جیره تلیسه پرعلوفه یا پر کنسانتره

 به جای پوسته سویا شما می­توانید از تفاله چغندر قند یا سبوس و اندکی تغییر در بخش پروتئینی جیره تلیسه، مواد مغذی را تامین کنید

توصیه های مدیریتی در هنگام استفاده از این برنامه

1- وزن کشی:

هیچ ابزاری مفید تر از وزن کردن تلیسه در جهت کنترل رشد آنها در پرورش تلیسه وجود ندارد. یکی از نیازمندی های اصلی و ضرورت های این برنامه ثبت وزن به طور منظم است. زمان های حیاتی در وزن کردن تلیسه ها عبارتنداز: پس ازشیرگیری، پیش از تلقیح، در زمان تلقیح، هنگام تایید آبستنی و پیش از زایش. به طور کلی هر زمانی که تلیسه را جابجا می­کنید باید آن را وزن کشی کنید.

• در یک زمان خاص از روز همیشه تلیسه ها را وزن کنید!
• ماهی یک بار بهترین است ولی اگر شرایط آن را ندارید و گله شما از ثبات خوبی برخوردار است می ­توانید فاصله وزن کشی را بیشتر کنید.
• اگر نمی توانید همه را وزن کنید گروه کوچکی از آنها را انتخاب کنید که نماینده واقعی بهاربند باشند.

2- اندازه گروه:

همواره داشتن گروهی از تلیسه ها که از نظر شکل و ظاهر هم اندازه باشند مطلوب است. بزرگتر از 4 ماهگی تلیسه ها باید در گروه هایی باشند که دامنه وزنی آن حدود 90 کیلوگرم باشد (یعنی از میانگین 90 کیلو بیشتر یا کمتر). پس از تلقیح می توان دامنه را بیشتر کرد و به 135 کیوگرم نیز رسید.

3- فضای آخور:

شاید یکی از مهمترین توصیه های این روش فضای آخور مورد نیاز باشد. همانطورکه تلیسه ها بزرگ می شوند (از 4 تا 22 ماهگی) به 35 تا 60 سانتی­متر فضای آخور به ازای هر راس نیاز مندند.

4- از خاک اره و کاه به عنوان بستر استفاده نکنید. چرا که تلیسه به دلیل پر نشدگی کامل شکمبه مبادرت به خوردن خاک اره یا کاه می ­نماید.

5-  در زمان اجرای این برنامه تلیسه ممکن است سر و صدای زیادی ایجاد کنند ولی پس از 10 تا 14 روز به این برنامه عادت می­ کنند.

اگر می خواهید از این برنامه بهره ببرید، نقطه آغازین می ­تواند دادن جیره­ تلیسه با 50 درصد غله و 50 درصد علوفه باشد.

خلاصه:

ما در ابتدای راه این برنامه ها هستیم ولی نتایج مطالعات از سودمندی این روش حمایت می کنند و نشان می دهد که تولید شیر در آینده به مخاطره نمی افتد.

جدول 2-  احتیاجات غذایی تلیسه های شیری در برنامه های تغذیه دقیق و محدود برای افزایش وزن حدود 800 تا 900 گرم