اثرات مضر مایکوتوکسین‌ها (آفلاتوکسین، زیرالنون و دان) بر روی دام

مایکوتوکسین‌ها مواد سمی هستند که در گونه‌هایی خاص از قارچ، در طول متابولیسم اجزای ماده‌ی غذایی ترشح شده و باعث بروز عوارضی در دام می‌گردند.
حدود 50 گونه از قارچ‌ها تولید مایکوتوکسین می‌نمایند. مایکوتوکسین‌های قارچی مسئول ضررهای مالی زیادی هستند. سم آفلاتوکسین می‌تواند از طریق شیر دام‌ها با نوع آفلاتوکسین M1 به انسان منتقل گردد و باعث جهش در سلول‌های کبدی شده و احتمال بروز سرطان را افزایش دهد.

آفلاتوکسین‌ها

در میان 200 نوع مایکوتوکسین شناسایی شده، یکی از مهمترین آن‌ها آفلاتوکسین می‌باشد. این سم توسط آسپرژیلوس پاراسیتیوس ترشح می‌گردد که پس از رسیدن به کبد منجر به تخریب سلول‌های کبدی در گاو شیری می‌شود. آفلاتوكسين‌ها توسط قارچ‌های آسپرژيلوس گونه Flavvous و parasiticus توليد می‌شوند.

كلمه Aflatoxin شامل حروف A وF به ترتيب نماينده جنس قارچ Aspergilus و گونه‌ی Flavous كه با لغت Toxin تركيب شده است.

ميزان اين سم در ذرت، كنجاله پنبه دانه و بادام زميني و سويا بيشتر از ساير اجزاي خوراك است. چهار نوع مختلف آفلاتوكسين به نام‌هاي G1 ، G2 ، B1 ، B2 كه قوي‌ترين و متداول‌ترين آن‌ها B1 است در خوراك و محصولات دامی شناخته شده است .
اين سم در بدن توسط كبد متابوليت شده و تبديل به مايكوتوكسين‌های ديگر شده و از طريق توليدات دامی به مصرف‌كنندگان آن منتقل می‌شود.

چنانچه گاو شيري از خوراك آلوده به آفلاتوكسين B تغذيه نمايد، آنزيم‌های موجود در كبد آن را به آفلاتوكسین M تبديل كرده كه از طریق شير و ادرار دفع می‌شود.

هر 65 واحد آفلاتوكسين B1 در خوراك می‌تواند به 1 واحد آفلاتوكسين M1 در شير دام‌ها تبديل شود. ميانگين 1.7 درصد از مقدار آفلاتوكسين B1 در جيره‌ی غذايی دام به شكل متابوليت M1 به داخل شير ترشح می‌شود.

مقدار مجاز آفلاتوكسين در شير خام  0.5 ppb می‌باشد. چنانچه ميزان آفلاتوكسين شير خام كمتر از ppb 0.3 (قسمت در بيليون) باشد در حد ايده‌آل است.

اثرات آفلاتوكسين:

1-تضعيف سيستم ايمنی
2-اختلال در دستگاه گوارش
3-پوشش چربی در كبد
4-انتقال متابولبت‌های آفلاتوكسين در توليدات دام
5-اثرات سرطان‌زايی
6-سيروز كبدی

اثرات مايكوتوكسين‌ها:

1-ايجاد تداخل در سوخت و ساز و جذب مواد مغذی جيره؛
2- اثرات منفی بر سيستم غدد درون ريز و برون ريز؛
3-سركوب سيستم ايمنی.

اثرات سموم قارچی:

1-افت مصرف خوراك
2-افزايش آسيب پذيری در برابر بيماري‌ها با مختل نمودن سيستم ايمنی بدن؛
3-بالا بردن درصد نازايی و افزايش سقط جنين و افزايش آبستنی كاذب؛
4-افزايش سلول‌های سوماتيك موجود در شير؛
5-بيرون زدگی واژن و التهاب مهبل؛
6-باقي ماندن سموم قارچی در توليدات دامی كه باعث سرطان در انسان می‌شود؛
7- افزايش مرگ و مير.

اثرات زيرالنون:

1-افزايش سقط جنينی؛
2-افزايش ترشحات واژن؛
3-افزايش تورم و بيرون زدگی واژن؛
4-كاهش باروری؛
5-افزايش حجم پستان در تليسه‌ها؛
6-افزايش فحلی كاذب؛
7-افزايش تعداد تلقيح به ازای هر آبستنی؛
اين سم در مقادير كم باعث بلوغ زودرس و افزايش اندازه پستانی شده و در مقادير بالا منجر به سقط جنين می‌شود.

اثرات DoN:

1-افزايش سلول‌های سوماتيك موجود در شير؛
2-كاهش توليد شير؛
3-كاهش باروری؛
4-اثر منفی بر سيستم ايمنی.

مايكوتوكسين Don از قارچ فوزاريوم گونه گراميناريوم و كواميناتوم توليد می‌شود و رايج‌ترين مايكوتوكسين در سيلو Don می‌باشد. ميزان اين سم در ذرت سيلو شده و همچنين سبوس گندم زيادتر از ساير اجزاي خوراك می‌باشد.
ميكروارگانیزم‌های شكمبه توانايی خنثی كردن Don را دارند اما خنثی‌سازی به 35% محدود می‌شود و مابقی سموم از شكمبه می‌گذرد و با توجه به اينكه درصد كمی از مايكوتوكسين‌ها توسط ميكروب‌های شكمبه خنثی می‌شود و مقدار عمده‌ی آن‌ها جذب بدن می‌شود. در نتیجه استفاده از توکسین بایندرها ضروری می‌باشد.