تغذیه اسب به منظور افزایش وزن

یکی از سوالاتی که عمدتا از سوی مالکین اسب ها پرسیده می شود اینست که چگونه می توان اسب لاغر را چاق کرد. در این مقاله به بررسی چگونگی تغذیه اسب به منظور افزایش وزن خواهیم پرداخت.

عوامل متعددی منجر به کاهش وزن اسب می گردند. این عوامل شامل مسائل مشکلات با سلامت اسب، مسائل مربوط به سن اسب و بالانس نبودن کالری و میزان انرژی دریافتی توسط اسب می باشد.

مسائل مرتبط با سلامت بدنی

در برخورد با اسب لاغر اولین مسئله پرداختن به شرایط سلامتی اسب می باشد. باید بررسی شود که آیا اسب از انگل، بیماری، درد مزمن، زخم معده و مشکلات دندانی رنج می برد یا خیر. در این راستا اولین اقدام ویزیت اسب توسط دامپزشک می باشد. در صورتی که کاهش وزن به علت مشکلاتی از این دست باشد اولین قدم در جهت افزایش وزن اسب ایجاد شرایط مناسب برای حفظ سلامت اسب است.

در این شرایط ممکن است که دامپزشک تشخیص دهد اسب با توجه به سن خود توانایی جویدن کافی علوفه با ساقه بلند را علیرغم دارا بودن دندان های سالم ندارد. علوفه دارای فیبر بالا می باشد. با افزایش سن، دندان ها قابلیت قبلی خود را در جویدن کامل علوفه از دست می دهند. همچنین افزایش سن موجب می شود که بازدهی دستگاه گوارش در هضم و جذب مواد خوراکی کاهش یابد. در نتیجه مواد مغذی موجود در  علوفه و مواد خوراکی  ممکن است به مقدار کامل توسط بدن جذب نگردد. بنابراین در این شرایط باید خوراک هایی به مصرف اسب برسد که مقادیر مواد خشبی و فیبری بالایی نداشته باشد و در عین حال بتواند نیازهای تغذیه ای اسب را در سنین بالا تامین کند.

حتی در شرایطی ممکن است در اثر افزایش سن، اسب توانایی مصرف علوفه را به میزان قبلی نداشته باشد. در این حالت می توان میزان مصرف خوراک های ویژه اسب های مسن را افزایش داد  و تا 7 کیلو در روز از این گونه خوراک ها در اختیار اسب قرار داد.

بیماری های مرتبط با کاهش وزن

بیماری هایی نظیر اسهال، کولیک و تب که دارای علامت هستند می توانند منجر به کاهش وزن شوند. اما بیماری هایی هم هستند که علامتی ندارند. در حالتی که هیچ تغییری در خوراک ایجاد نشده باشد و اسب کاهش وزن پیدا کرده باید عملکرد کبد و کلیه کنترل شده و عفونت های مزمن نیز مورد بررسی قرار گیرد.

همچنین وجود انگل در بدن اسب علاوه بر مصرف کالری خوراک مصرفی اسب، به مرور زمان به دستگاه گوارش اسب آسیب وارد کرده و میزان جذب مواد مغذی توسط دستگاه گوارش را کاهش می دهد.

مشکلات دندانی

مشکلات دندانی قابلیت خوردن خوراک را در اسب کاهش می دهند.  صاف نبودن دندان ها منجر به مشکلاتی در جویدن، شکستن و آسیاب کردن خوراک می شود. همچنین دندانی که عفونت داشته باشد به علت درد فراوان مانع از جویدن مطلوب توسط اسب می گردد. از علائم مشکلات دندانی بیرون ریختن خوراک در هنگام جویدن از دهان، تنفس مشکل دار، ناآرام بودن اسب با دهنه و وجود دانه های غلات و تکه های علوفه در مدفوع می باشد.

بالانس نبودن انرژی خوراک

در بسیاری موارد دلیل اینکه اسب کمبود وزن دارد اینست که به میزان کافی انرژی دریافت نمی کند. بنابراین در این موارد بایستی تغذیه به منظور افزایش وزن انجام شود. در مرحله اول باید وزن فعلی اسب و میزان وزنی که باید اضافه شود را محاسبه نمایید.

روش محاسبه وزن اسب با متر معمولی

با استفاده از محیط و طول بدن

1. ابتدا متر را روی پشت اسب، دقیقا در انتهای یال هایش قرار داده و از زیر سینه اسب به سمت دیگر آن بکشید (اندازه گیری محیط دور سینه اسب). سر دیگر متر را از انتهای شیار بین دو کتف عبور دادخ و در انتهای یال ها به سر دیگر رسانده و عدد را به سانتی متر یا اینچ بخوانید.
2. متر را از نقطه جلوی کتف و زیر  گردن اسب تا انتهای کفل اسب بکشید (این کار را به کمک فرد دیگری انجام دهید). با این کار طول بدن اسب به دست می آید.
3. اعداد به دست آمده را در فرمول های زیر وارد کنید.

Length: طول

Grith: محیط

 

با استفاده از محیط

نسبت مشخصی بین وزن اسب و این سه فاکتور وجود دارد که در همه نژاد ها تقریبا ثابت است. در اینجا وزن اسب در تناسب با دور سینه (در ناحیه تن گاه و پشت جدو گاه ) نشان داده شده است.

دور سینه(سانتیمتر)   وزن بدن(کیلوگرم)

80                                45
90                                70
100                              90
110                               120
120                               150
130                               185
140                               230
150                               285
160                               345
170                               410
180                               475
190                               545
200                               615

توجه: اندازه ها برای مادیان های 11-8 ماهه آبستن د راعداد 1/02 ، 1/06 ، 1/11 و 1/17 باید ضرب شود.

محاسبه میزان وزنی که اسب بایستی داشته باشد

برای تشخیص اینکه اسب باید چه وزنی داشته باشد نیاز به تخمین امتیاز شرایط بدنی  (Body Condition Score) می باشد. عموماً اغلب اسب ها باید دارای امتیاز بدنی 6-5 باشند. مادیان های آبستن بایستی امتیاز بدنی 7-5 داشته باشند. در امتیاز بدنی 5، زمانی که به اسب از روبرو و بصورت مایل به اسب نگاه می کنید نباید دنده های اسب را ببینید، ولی زمانی که به بالای شکم دست می کشید دنده ها را به راحتی احساس می کنید.

در تمامی امتیازات بدنی پایین تر از 5، یک اسب 500 کیلوگرمی نیاز به افزایش وزن 22-20 کیلوگرمی دارد. هر 0/5 کیلو اضافه وزن هم نیاز به حدود 9000-8000 کیلوکالری انرژی بالاتر از نیاز روزانه اسب دارد. برای مثال برای افزایش امتیاز بدنی از 4 به 5، نیاز به 20 کیلوگرم افزایش وزن وجود دارد. برای 20 کیلوگرم افزایش وزن نیز تقریباً 380000 کیلوکالری انرژی نیاز است. کاملا واضح است که این میزان از انرژی را در یک روز نمی توان تامین کرد. بهترین و سالم ترین راه اقزایش وزن بصورت آهسته است. بنابراین در این مثال حداقل 90 روز زمان نیاز است تا این افزایش وزن 20 کیلویی صورت گیرد. افزایش وزن 20 کیلویی در 90 روز یعنی  0/22 گرم افزایش وزن روزانه، که هدفی قابل دستیابی و بی خطر برای اسب است.

افزودن 4500 کیلوکالری در روز علاوه بر خوراک روزانه می تواند افزایش وزن 0/22 گرم روزانه را تامین نماید. برای این منظور می توان یک کیلو کنسانتره ( با انرژی 3000 کیلوکالری) و یک کیلو یونجه اضافی (با انرژی تقریبی 1800 کیلوکالری) در روز استفاده کرد.

باید به این نکته توجه داشت که هر گونه تغییری در تمامی اسب ها بایستی به آرامی و به تدریج صورت گیرد تا احتمال بروز مشکلات گوارشی کاهش یابد.

خوراک های افزایش دهنده وزن

علوفه

برای باقی ماندن اسب در سلامت کامل بایستی 3-2 درصد وزن بدن خود را در روز خوراک بخورد. از این میزان حداقل 2- 1/5 وزن بدن بایستی علوفه باشد. یعنی یک اسب 450 کیلویی برای نیازهای پایه ای بدن خود  در روز بایستی 9 کیلو علوفه مصرف کند. برای افزایش وزن باید علاوه بر این میزان علوفه مصرف کند. برای افزایش وزن می توان تا 2/5 درصد وزن بدن نیز مصرف علوفه را افزایش داد.

کیفیت علوفه هم دارای اهمیت است. اگر کیفیت علوفه پایین باشد معده اسب پر می شود در حالی که هیچ کالری بیشتری را مصرف نکرده است. یونجه نسبت به سایر علوفه ها دارای مقادیر پروتئین و انرژی بالاتر ی است که این علوفه را برای افزایش وزن در اسب ها  مناسب می کند.

یکی دیگر از منابع فیبری مطلوب تفاله چغندر است. تفاله چغندر هم مانند علوفه های با کیفیت انرژ قابل هضم بالایی دارد. مصرف تفاله بایستی به آرامی صورت گیرد و نهایتا تا 0/5 درصد وزن بدن اسب در روز مصرف شود. اگرچه تفاله چغندر منبع کالری مطلوبی است ولی منبع پروتئینی مطلوبی نمی باشد. همچنین تفاله چغندر مواد ویتامینه و معدنی پایینی هم دارد. بنابراین بهتر است به خوراک اسب افزوده گردد و نه اینکه جایگزین خوراک های دیگر شود.

منابع با چربی بالا چربی

علوفه بخش اصلی و اساسی خوراک اسب را تشکیل می دهد. ولی خوراک با تراکم بالای انرژی محسوب نمی شود و میزان مصرف آن در روز برای اسب محدودیت دارد. اگر اسب شما تمام نیاز خور به علوفه را مصرف می کند و کماکان پس از چند هفته افزایش وزن نداشته است، زمان آن رسیده که منابع انرژی بیشتری به جیره افزوده شود.

بی خطرترین راه برای افزایش انرژی در جیره خوراکی اسب ها افزایش میزان چربی در جیره است. کربوهیدرات ها و پروتئین ها به ازای هز گرم 4 کالری انرژی دارند، در حالی که چربی ها به ازای هر گرم 9 کالری انرژی آزاد می کنند. در صورتی که چربی به آزامی به جیره افزوده شود می توان مقادیر بالاتر چربی را در خوراک گنجاند. در همین حال افزودن روغن ها از افزایش نشاسته مصرفی  و بالا رفتن ناگهانی قند و انسولین خون که با مصرف بالای کنسانتره ایجاد می شود جلوگیری می نماید.

برای این منظور محصولات کنسانتره ای وجود دارد که بدون افزایش نشانسته و با تامین انرژی، پروتئین، مواد معدنی و ویتامینه منجر به افزایش وزن در اسب شما می گردد.

روغن

یکی از ساده ترین و ارزان ترین راه های افزودن چربی به جیره خوراکی مصرف روغن های گیاهی و افزودن آن به کنسانتره مصرفی روزانه است. روغن ذرت برای اغلب اسب ها بسیار خوشخوراک است. همچنین روغن کانولا، آفتابگردان و سابر روغن ها را می توان برای افزایش وزن استفاده کرد. با این حال باید در نظر داشت که نسبت امگا-3 به امگا-6 در خوراک اسب بایستی کنترل شود تا مانع از مشکلات بعدی ناشی از افزایش امگا-6 در جیره گردد. برای این منظور بهترین منبع روغنی که علاوه بر مزایای مربوط به افزایش وزن مشکلات جانبی ایجاد نکرده و نسبت بالایی از امگا3- به امگا-6 دارد روغن کتان است.

همچون سایر مواد خوراکی اضافه کردن روغن به جیره باید به آهستگی صورت گیرد. با 50 سی سی در هفته اول شروع کنید و هر هفته 50 سی سی به مقدار مصرف بیافزایید. بیشترین مقدار مصرف نهایتا 400 سی سی در روز برای یک اسب 500 کیلویی می باشد. در صورتی که مقدار مصرف روزانه را خیلی سریع بالا ببرید منجر به اسهال و وجود چربی زیاد در مدفوع می گردد.

کنسانتره

غلات و کنسانتره های مبتنی بر قندها و کربوهیدرات ها از خوراک های با کالری بالا هستند که از گذشته در جیره اسب های لاغر به خصوص اسب های با فعالیت ورزشی بالا استفاده می شوند. البته خوراک های با نشاسته بالا در صورتی که در مقادیر بالا مصرف شوند می توانند مشکلاتی را برای اسب ایجاد نمایند. زمانی که اسب مقادیر بالایی از نشاسته را در یک وعده مصرف کند این نشاسته در معده و روده باریک شکسته شده، مقدار اضافی آن به بخش تخمیری انتهای دستگاه گوارش می رسد. در این بخش باعث افزایش اسیدیته و بر هم زدن تعادل جمعیت میکروبی می شود. این امر علاوه بر کاهش دادن تخمیر مواد فیبری علوفه می تواند منجر به کولیک و لمینیتیس گردد. البته باید توجه داشت که برخی اسب ها نسبت به سایرین نسبت به نشاسته حساسیت بیشتری دارند.

هیچگاه در هر وعده بیشتر از 0/5 درصد از وزن بدن اسب را به کنسانتره اختصاص ندهید. برای مثال برای یک اسب 450 کیلویی در هر وعده بیشتر از 2/5 کیلوگرم کنسانتره ندهید. در صورتی که اسب شما خیلی لاغر است یا فعالیت ورزشی سنگین دارد، وعده های خوراک را افزایش داده و در هر وعده حداکثر 0/5 درصد وزن بدن را کنسانتره بدهید.

بدون در نظر گرفتن روغن و کنسانتره مصرفی همیشه 2- 1/5 درصد از وزن بدن اسبتان را در روز به علوفه اختصاص دهید. مصرف علوفه به این میزان در روز برای عملکرد مطلوب دستگاه گوارش ضروری است.