راهکارهایی برای مقابله با استرس سرمایی

جدول محتوا:

–         منظور از سرما در گاو چیست؟

–         عوامل موثر بر قابلیت یک دام به مقاومت در برابر سرما.

–         اثرات استرس سرمایی شدید در گاو؟

–         کلید های مدیریتی برای کاهش اثرات استرس سرمایی.

– منظور از سرما در گاو چیست ؟

هنگامی‌که دما کاهش پیدا می‌کند (کاهش زمستانه) بخصوص زمانیکه به صفر درجه سانتی گراد نزدیک می شود، بهتر است در این زمان در مورد اثرات آنچه که در آینده و تولید دام تاثیر گذار است چاره ای اندیشید شود.

گاو هم مانند تمام پستانداران خون گرم است و نیاز به حفظ درجه حرارت مرکزی بدن می باشد. درجه حرارت مقعدی عادی برای یک گاو در حدود 38 درجه سانتی گراد است.

دمای بهینه:

دمایی که نیاز نیست حیوان برای گرم نگه داشتن خود انرژی صرف کند. در پایین تر از این محدود دمایی فرآیندهای متابولیکی عادی جهت حفظ دمای مطلوب بدن تحت تاثیر قرار می گیرد. در محدود دمای بحرانی حیوانات با رفتارهایی مانند: دنبال سرپناه گشتن برای فرار از باد یا کاهش دما و در پاسخ درازمدت رشد یک لایه از موهای ضخیم برای زمستان گذرانی است.

با این حال برای دماهای پایین تر از دمای بحرانی، دام باید میزان سوخت و ساز خود را برای تامین حرارت مورد نیاز، افزایش دهد. این امر موجب افزایش نیاز در جیره غذایی بویژه برای تامین انرژی می باشد.

دماهای پایین برای گاو تحت تاثیر عوامل مختلف قرار می‌گیرند. تاثیری که انواع مختلف پوشش مو می تواند بر دمای بحرانی داشته باشد در جدول 1 اشاره شده است.

گاو هم مانند انسان تاثیرات دمایی را تجربه می کنند ولی طول می کشد تا اثرات آنرا نشان دهند. تاثیرات باد سرد در جدول 2 اشاره شده است، در این آمار فرض شده است که پوست خشک و تمیز است ( اگر حیوانات خیس یا کثیف باشند باید در نظر گرفته شود داده ها تحت تاثیرات جزئی ناشی از باد قرار می گیرند) .

جدول 2 تاثیرات باد سرد بر روی گاو با پوشش های مختلف ( ارزش تاثیرات درجه حرارت محیطی)

1. فرض می شود که پوشش گاو تمیز و خشک است . برای مثال زمانیکه دما 18- درجه و سرعت باد 24k/h باشد تاثیرش معادل دمای 26- درجه است.

– عوامل موثر بر قابلیت یک دام به مقاومت در برابر سرما  :

1. عادت پذیری: گاو با ضخیم کردن یا نازک کردن پوشش موی بدن خود به انطباق با آب و هوای سرد می پردازد. پوشش بدن دام باید تمیز و خشک باشد تا حداکثر حفاظت را از بدن داشته باشد وجود رطوبت در پوشش دام عایق بندی آنرا بطور چشمگیری کاهش می دهد.

2. لایه چربی: گاو در شرایط خوب با یک لایه ضخیم چربی، بهتر قادر به تحمل سرما می باشد تا یک گاو با یک لایه نازک چربی. توجه داشته باشید لایه چربی به عنوان یک عایق بندی بین بدن دام و محیط بیرون عمل می کند.

3. میزان متابولیسم: گاو سرعت سوخت و ساز خود را افزایش می دهد تا تولید گرما کند و به این طریق کمک به حفظ درجه حرارت بدن خود می کند.، بطوریکه معمولا این امر با افزایش اشتها و زیاد خوردن همراه است.

– اثر تنش سرمای شدید در گاو :

هیپوترمی( کاهش دما) هنگامی رخ می دهد که درجه حرارت بدن به زیر خط نرمال برسد. بطور کلی برای گاو، هیپوترمی خفیف هنگامی رخ می دهد که دمای بدن گاو به 30 الی  32درجه برسد. هیپوترمی متوسط در دمای 29 تا 22 درجه و هیپوترمی شدید وقتی دمای بدن به زیر 20 درجه سانتی گراد رسید رخ می دهد، در این حالت گاو قادر به بازگشت به دمای طبیعی بدون کمک از طریق سرم درمانی و تجویز مایعات گرم نمی باشد.

در هیپو ترمیای پیشرفته سوخت و ساز بدن برای فرآیندهای فیزیولوژیکی کم می شود و خون از اندامهای جانبی برای حفاظت از اندامهای حیاتی جمع می شود. نوک پستان ، گوش ها ، بیضه ها در معرض خطر یخ زدگی می باشند و در موارد حادتر با از دست دادن هوشیاری در نهایت به مرگ دام منجر می شود.

دو پاسخ احتمالی به این وضعیت وجود دارد:

1- گاو با دسترسی به خوراک با کیفیت بالا و با افزایش مصرف و در نتیجه حفظ وزن و تولید : گاو سعی دارد با افزایش در مصرف خوراک الزامات انرژی خود را تامین کند و با توجه به ظرفیت محدود روده، گاو برای پاسخ به نیازهای انرژی خود نیاز دارد از خوراکهای پر غله استفاده کند. که این امر موجب افزایش هزینه های خوراک و افزایش هزینه نگهداری گاو می شود و با این حال انتظار می رود که دام وزن بدن خود را حفظ کند.

در حالت کلی به ازای هر یک درجه سانتی گراد کاهش دما نیاز به انرژی 2% افزایش پیدا میکند. با این قاعده می توان مقدار خوراک اضافی مورد نیاز برای یک گاو تحت استرس سرمایی را محاسبه کرد. اما به عنوان یک قاعده کلی یک گاو با پوشش مویی مناسب و خشک در زمستان با توجه به جدول 3 نیازهایش کنترل می شود. یک دام شاید نتواند نیاز خود را از طریق خوردن علوفه تامین کند پس برای برآورد احتیاجات از منابع غله ای باید استفاده شود.

2- گاو امکان افزایش مصرف و کیفیت خوراک ندارد و شروع می کند به از دست دادن وزن بدن: اگر گاو خوراک اضافی و یا با کیفیت دریافت نمی کند برای پاسخگویی به نیاز انرژی از توده عضلانی بدن برای تو لید گرما استفاده خواهد کرد. گاوهایی که به هر طریق برای ثابت نگه داشتن دمای بدن انرژی مصرف می کنند در واقع از چربی های عایق استفاده می کنند که باعث می شود عایق چربی کمتر شده و بیشتر مستعد ابتلا به استرس سرما می شوند و حتی سریعتر دچار افت وزن می شوند.

درگاوها و بویژه در تلیسه ها که شروع به از دست دادن وزن بدن می کنند در هنگام زایمان در وضعیت بدی قرار می گیرند و مشکلات زایمان در آنها افزایش می یابد، گوساله آنها ضعیف و آمار مرگ و میر گوساله در آنها بالاست، در این موارد مقدار آغوز کاهش می یابد. این گاوها معمولا بازگشتشان با تاخیر است و در بروز علائم فحلی و تلقیح و بارور شدن فقیر می شوند.

–         راهکارهای مدیریتی برای محدود کردن اثرات تنش سرما:

1. رصد وضعیت آب و هوا: بررسی روزانه تغیرات دمایی و افزایش سطح و کیفیت تغذیه در پاسخ به آب و هوای سرد.
2. حفاظت از دامها در مقابل باد : باد اثرات قابل توجهی در کاهش دمای موثر و افزایش اثر تنش سرما برروی حیوانات می شود.
3. ارائه بستر خشک: باعث می شود تفاوت قابل توجهی در توانایی گاو به مقاومت در برابر تنش سرما را شاهد باشیم.
4. گاو را تمیز و خشک نگه دارید: پوشش مرطوب تا حدود زیادی خاصیت عایق را کاهش می دهد و گاو بیشتر مستعد به تنش سرما می شود. پوشش گلی و کودی نیز خاصیت عایقی موی بدن را کاهش می دهد.
5. ارائه خوراک اضافی: در جیره یونجه و غله بیشتری استفاده کنید. اگر از خوراک خیس استفاده می کنید توجه کنید که خوراک یخ زده نباشد.
6. تامین آب :  اطمینان حاصل کنید که گاو آب کافی در تمام زمانها در دسترس داشته باشد. محدود کردن آب محدودیت مصرف خوراک را به دنبال دارد و آن نیز مشکلاتی برای تامین انرژی در پی دارد و اطمینان حاصل کنید آب یخ زده یا بیش از حد سرد نباشد که باعث محدودیت مصرف آب می شود.

نکته آخر : ما می‌دانیم کنترل آب و هوا در اختیار ما نیست ولی منطقی است که با مدیریت منابع اثرات ناشی از این تغییرات را کاهش دهیم.

نویسنده : برایان تار و بررسی توسط ریچاردسون .

 ترجمه:  مجتبی رجبی