نقش علوفه و فیبر و قابلیت هضم آن NDF در جیره گاوهای شیری

پیشرفت های اخیر تغذیه و نقش علوفه و فیبر در جیره گاوهای شیری نشان می‌دهد که: وقتی گاوها علوفه باکیفیت بهتری می‌خورند، تولید ترکیبات شیر بیشتر خواهد شد. ناهنجاری‌های متابولیکی کمتری تجربه می کنند. با مشکلات سم کمتری روبرو می شوند. از طرفی، گاو تغذیه شده با علوفه باکیفیت، عمر تولیدی آنها را افزایش می‌دهد. ضمنا موجب می‌شود غلات کمتری بایدبخریم و نسبت در آمد به هزینه به اندازه 30 درصد افزایش می‌یابد.

تولید شیر

به ازای هر یک واحد افزایش در قابلیت هضم NDF، تولید شیر تصحیح شده بر اساس 4% چربی به اندازه 300 گرم و ماده خشک مصرفی به اندازه 200 گرم افزایش می‌یابد.

باید به هر سطح از تولید، مقدار علوفه خاصی اختصاص داده شود. برای مثال برای گاوهای شیرده، علوفه ای با قابلیت هضم بسیار بالای NDF موجب افت تولید شیر و افزایش BCS می شود.

الیاف مصرفی

برای تولید شیر، ما باید از الیاف و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن اطلاع کافی داشته باشیم: اندازه ذرات، شکنندگی و تردی الیاف تماما به خردن، نشخوارکردن، پر شدن شکمبه و خالی شدن آن، ماده خشک مصرفی و در نهایت تولید شیر مربوط می شوند.

جیره نویسی

باید معیارها و اندازه گیری‌‌های مرتبط با قابلیت هضم NDF را در جیره نویسی لحاظ کنیم. چرا که نقش بسزایی در پیش‌بینی ارزش خوراک، انرژی خوراک و سطح مصرف دام دارد.

لیگنین

در مورد لیگنین یا نسبت لیگنین به NDF باید به شدت محتاط بود. چرا که همیشه حامل یک پیام یکسان نیستند. در دو نوع ماده خوراکی با مشخصات یکسان، ویژگی های هضم در شکمبه‌ای لیگنین  لزوما یکسان نیست. به جای اندازه‌گیری لیگنین، باید قابلیت هضم NDF را اندازه گیری کرد.

NDF

NDF غیر قابل هضم، که بر عکس NDF قابل هضم است. ماهیتی است که به شدت لیگنینی شده و غیر قابل هضم است. در یک گیاه iNDF به شدت متغیر و به مرحله بلوغ گیاه و ژنتیک بستگی دارد.

NDF هضم نشده یا uNDF مولفه دیگری است که پس از 240 ساعت هضم در محیط in vitro به دست می‌آید و ارزش زیادی در پیش‌بینی ماده خشک مصرفی و الیاف بالقوه قابل هضم دارد.

uNDF دامنه بسیار زیادی در مواد خوراکی دارد که باید در جیره نویسی لحاظ شود. مثلا در مورد ذرت سیلو شده از 2 تا 25% دامنه دارد که اهمیت اندازه‌گیری آن را نشان می‌دهد.

بر این اساس مدل 3 مخزنی هضم الیاف در شکمبه ممکن است کارایی بیشتری در توصیف وقایع شکمبه در مدل‌های تغذیه آینده بازی کند.

علوفه‌ای با قابلیت هضم بالای NDF:

تمامی علوفه‌ها دارای 2 بخش NDF به سرعت قابل هضم و NDF به آرامی قابل هضم هستند.

قسمت به سرعت قابل هضم، بیشتر و بخش به آرامی قابل تجزیه کمتری دارد، uNDF کمتر در 240 ساعت دارد، زمان خوردن و نشخوار کردن به ازای هر کیلوگرم NDF کمتری دارد، ترآن آور شکمبه را بیشتر می‌کند و اجاز خوردن خوراک بیشتری می‌دهد.

توصیه‌های کنونی در مورد uNDF در حاضر این گونه است هر چند تحقیقات در این دامنه ادامه دارد: مقدار آن 0/25 تا 0/45 درصد وزن بدن است، زیر این دامنه نشان دهنده پرشدن ناکافی شکمبه است، بالای این دامنه نشان دهنده پر شدن بیش از حد شکمبه و محدودیت فیزیکی است، نسبت uNDF موجود در شکمبه به uNDF مصرفی 1/6 است.

داده‌ها حاکی از آن است که 1/25 درصد وزن بدن نقطه ایده آل برای NDF مصرفی در جهت بیشینه کردن تولید شیر است. اما باید به نوع علوفه و ویژگی‌های الیاف توجه بیشتری کرد. داده‌های اخیر نشان می‌دهد ما پتانسیل بالقوه مصرف الیاف با قابلیت هضم بالا را کمتر از حد برآورد کرده‌ایم.

هر چقدر سهم الیاف در جیره بیشتر شود: زمان بیشتری صرف خوردن می‌گردد، وعده‌های غذایی طولانی‌تر می‌گردد، و جدا کردن خوراک نیز بیشتر اتفاق می‌افتد.

10-30 از انرژی مصرفی می‌تواند صرف جویدن خوراک پر الیاف و دارای قابلیت هضم پایین NDF شود که معمولا از چشم ما دور می‌ماند.

با توجه به تفاوت‌های ذاتی موجود بین گرامینه (ذرت سیلوشده) و لگومینه (یونجه) در هضم الیاف، به نظر می‌رسد مادامی که گرامینه پرکیفیت نداریم، بهتر است از یونجه در جیره دام‌های سوپرتولید بهره بیشتری ببریم. اما به دقت و با رعایت تمامی جوانب با ید اینکار صورت بگیرد.

دکتر احسان محجوبی، 20 مرداد 94