امروزه پروفایل تست به عنوان ابزاری موثر در پیش گویی مشکلات و بررسی وضعیت گله ها به کار می رود.

پروفایل تست چیست و چه کاربردی دارد؟

“پروفایل متابولیکی” به عنوان یک مجموعه از آزمایشات تحلیلی ویژه است که در ترکیب با هم استفاده می شوند و به عنوان یک نوع ابزار تشخیصی به کار می روند. توجه داشته باشید که پروفایل تست باید به عنوان یک جز از ابزار بررسی شما و نه تنها ابزار بررسی شما برای شناخت مشکل در گله باشد. در سالهای اخیر تمایل زیادی به انجام پروفایل تست ایجاد شده است. اما انجام چنین آزمایشی مقدماتی دارد و از اولین مقدمات آن جامعه مورد مطالعه است. آماردانان حداقل نمونه مورد نیاز را 8 نمونه از هرگروه مورد مطالعه کافی دانسته ایند ولی بادی در نظر داشت که داشتن 12 نمونه به ازای هر گروه در مورد آزمایشات آستانه ای بسیار ایده آل تر و بهتر خواهد بود.

انتخاب نمونه صحیح و تکنیک های ذخیره سازی از جمله کلیدهای موفقیت در پروفایل تست هستند. برای مثال برای نشان دادن وجود مشکل در گاوهای تازه زا، نمونه های مورد نیاز می تواند از گاوهایی که به تازگی خشک شده اند (بیش از 10 روز از ورود به گروه گاوهای خشک تا 30 روز پیش از زایش)، گاوهای انتظار زایش (3 تا 21 روز پیش از زایش که بهترین زمان 3 تا 14 روز پیش از زایش است) و گاوهای تازه زا (از 3 تا 21 روز پس از زایش که بهترین زمان 7 تا 21 روز پس از زایش می باشد) گرفته شود. نمونه خون باید از ورید وداجی یا سیاهرگ دمی و با حداقل تنش گرفته شود. نمونه گیری از سیاهرگ پستانی نتایج را مختل می کند.

همواره باید توجه داشت که تفسیر اطلاعات در دو سطح انجام می شود:

1- در سطح یک راس گاو: یعنی پروفایل تست مربوط به تک تک گاوها بررسی و اگر هر کدام نیاز به درمان داشت مشخص می شود.

2- در سطح گله- یعنی با توجه مجموع اطلاعات حاصل از گاوهای مورد آزمون، وضعیت گله در چه سطحی قرار دارد.

البته دلیل انجام پروفایل تست، بررسی وضعیت گله است و بررسی وضعیت انفرادی از اهمیت کمتری برخوردار است.

نشانگرهای تشخیصی خطر بیماری

توازن انرژی

اندازه گیری NEFA (اسیدهای چرب غیر استریفه) نقطه اتکای تعیین توازن انرژی شده است. بسیاری از تحقیقات همبستگی های خوبی بین توازن منفی انرژی و NEFA سرم نشان داده اند. مقدار NEFA به طور مستقیم بازتابی از مقدار چربی موبلیزه شده می باشد. مقادیر بالای 0.4 میلی اکی والان (یا میلی مول) در لیتر برای گروه انتظار زایش و بیش از 0.6 برای گروه تازه زا با وقوع 4 تا 5 برابری بیشتر در خطر وقوع بیماری مرتبط می باشند.

برخی منابع حد آستانه 0.5 mmol/liter را برای NEFA در دوره پیش از در نظر گرفته اند. مهم این است که چند درصد از دامهای مورد آزمون بیش از این حد آستانه قرار دارند. یعنی پس از گرفتن اول محاسبه کنید چند درصد از دامهای شما بالاتر از حد آستانه هستند. اگر بیش از 25 درصد بود گله با کمبود انرژی و موبلیزاسیون بیش از حد در دوره پیش از زایش درگیر است.

فراسنجه مفید دیگر در سنجش وضعیت انرژی، اندازه گیری غلظت اجسام کتونی است. برخلاف NEFA، آزمون BHBA باید فقط در دوره پس از زایش مورد استفاده قرار بگیرد. غلظت بتاهیدروکسی بوتیریک اسید (BHBA) بیشتر از 14.5 mg/dl و کمتر از 26 mg/dl نشاندهنده کتوز تحت بالینی است. مقادیر بیش از 26 mg/dl نشان دهنده کتوز بالینی می باشد. پیش از زایش معمولا غلظت آن بیش از 6-8 mg/dl نمی شود مگر اینکه دام در توازن منفی انرژی باشد یا سیلوی با اسید بوتیریک بالا مصرف کرده باشد. گاوهایی با BHB بالای 10 تا 14 mg/dl 3.2 تا 4.3 برابر در معرض خطر بیشتری نسبت به دیگران هستند. اگر بیش از 15 % از دامهای شما در گروه تازه زا BHBA بالای 1.4 mol/liter در لیتر داشتند باید نگران باشید و اقدامات لازم جهت کاهش بروز کتوز را انجام دهید.

در مورد NEFA واحد mEq/liter با واحد mmol/liter فرقی ندارد و مثل هم هستند. در مورد BHBA وضعیت متفاوت است و برای تبدیل mg/dL به mmol/liter بایدعدد mg/dL را در 0.096 ضرب کنید.

وضعیت پروتئین

در حال حاضر متابولیتی وجود ندارد که به تنهایی بتواند وضعیت پروتئین دام را بررسی کند. در نتیجه برای بررسی وضعیت پروتئینی باید چندین فاکتور را در نظر بگیرید: نیتروژن اوره ای خون (BUN)، کراتینین، پروتئین کل، آلبومین و کراتین کیناز.غلظت نیتروژن اوره خون توسط عوامل بسیار زیادی متاثر میگردد: مقدار پروتئین مصرفی و تجزیه پذیری شکمبه ای آن، ترکیب اسید آمینه جیره، پروتئین مصرفی نسبت به احتیاجات، عملکرد کبد و کلیه، تجزیه بافت ماهیچه ای و مقدار کربوهیدرات جیره و تجزیه پذیری شکمبه ای آن. کراتینین برای بررسی عملکرد کلیه و اثرش بر روی BUN به کار می رود. پروتئین کل و آلبومین بازتابی از فراهمی پروتئین می باشند و غلظت آنها در مواجه با کمبود پروتئین کم می شود. آلبومین می تواند منعکس کننده مشکلات کمبود پروتئین در طی یک دوره 1 ماهه یا دوماهه باشد. کراتین کیناز در هنگام تجزیه ماهیچه یا آسیب عضلانی ترشح می شود. برخلاف مارکرهای وضعیت انرژی، داده ای در مورد حد مرزی پارامترهای وضعیت پروتئین و سلامت کبد وجود ندارد. ولی به عنوان یک راهنمایی باید گفت که اگر 25 درصد از دام های مورد بررسی خارج از دامنه مورد نظر بودند، نشانه خطر می باشد.

گاوهای تازه زایی که غلطت آلبومین سرم آنها ≥ 3.5 g/dl می باشد، احتمال ابتلا به بیماری در آنها کمتر است. همچنین غلظت های ≤ 3.25 g/dl در انتظار زایش منجر به 3 برابر شدن احتمال ابتلا به بیماری در پس از زایش می گردد. در بسیاری از گله های شیری با کمبود پروتئین، BUN پایین خواهد بود (کمتر از 10 mg/dl) و مقادیر آلبومین ممکن است نرمال باشد (بیش از 3.5 g/dl) در گاوهای اوایل دوره خشکی. گاوهای خشک انتظار زایش BUN کم تا متوسط دارند و آلبومین پایین و کراتین کیناز بالایی دارند. گاوهای تازه زا نوعا BUN و آلبومین (کمتر از 3 g/dl) پایینی دارند. گاوهایی با کمبود پروتئین از متریت، ورم پستان، گندیدگی سم، و هر چیز دیگری بدون درمان آنتی بیوتیکی خواهند مرد.

دامنه طبیعی آلبومین بین 3.3 تا 4.1 با یک میانگین 3.7 mg/dl گزارش شده است.

عملکرد کبد

سلامت کبد از لحاظ صادر کردن چربی های انباشته شده در آن اهمیت به سزایی در انتقال از دوره خشکی به دوره شیردهی دارد. عملکرد کبد از طریق اندازه گیری برخی آنزیم ها می تواند بررسی شود: گاماگلوتامیل ترانسفراز (GGT)، آسپارتات آمینو ترانسفراز (AST)، و سوربیتول دهیدروژناز (SDH) و غلظت کل بیلی روبین در خون. این آنزیم ها باید در ترکیب با داده های کلسترول و NEFA تفسیر شوند. NEFA موبلیزه شده از بافتها در کبد مورد فرآوری قرار میگیرد و اگز بخواهد از کبد خارج شود باید در ترکیب VLDL که حاوی کلسترول است خارج شود. بنابر این کل کلسترول پلاسما به طور غیر مستقیم وجود VLDL در خون و در نهایت توانایی کبد در تولید VLDL را نشان می دهد. مقادیر کلسترول پایین (کمتر از 75 mg/dl در انتظار زایش، و کمتر از 100 mg/dl در تازه زا) نشاندهنده حالتی است که در آن تولید VLDL کم است. برخی از  دانشمندان نسبت NEFA به کلسترول را در این اندازه گیری مهم می دانند. نسبت های بیش از 0.2 برای انتظار زایش و بیش از 0.3 برای تازه زا نشانگر و پیشگویی از وجود مشکل خواهد بود.

متاسفانه در این مورد نیز در مقالات دامنه ای قابل قبول وجود ندارد و به عنوان نقطه آغازین باید از عدد 25 درصد استفاده کرد.

کل بیلی روبین، غلظتی بین 2.3 تا 9.3 میکرومول در لیتر دارد (با میانگین 5.1).

ارزیابی مواد معدنی پر مصرف

کلسیم، فسفر، پتاسیم، منیزیم، سدیم، کلر، و گوگرد به خاطر نقش خود در تب شیر، سندرم گاو خزنده و گاو ضعیف مورد توجه هستند. متاسفانه غلظت آنها به شدت در خون تنظیم می شود و اندازه گیری آنها بازتابی از وضعیت جیره ای نخواهد بود وقتی که غلظت این عناصر به شدت کنترل می شود. فسفر، پتاسیم، منیزیم، و گوگرد از عناصری هستند که تا حدی به تغییرات جیره ای حساسند.

غلظت کلسیم کمتر از 8 mg/dl چه پیش و چه پس از زایش، نشاندهنده 4 برابر احتمال ابتلای بیشتر به بیماری های پس از زایش است.

سدیم، کلر و فسفر از جمله عناصری هستند که بسته به فصل آزمایش متغیر خواهند بود:

امیدواریم اعداد و دامنه های ارائه شده بتواند به شما در تفسیر داده های مربط به پروفایل تست گله کمک نماید.