برای داشتن یک گاو سالم و تولید شیر بالا، گاوها نیازمند سطوح مناسبی از مواد معدنی زیست-فراهم هستند.

دکتر احسان محجوبی 12 بهمن 92

  در مورد مواد معدنی، NRC 2001 هنوز بهترین نقطه آغاز است ولی این احتیاجات باید به عنوان حداقل در نظر گرفته شوند. داده های علمی معتبری در دست است که نشان می دهد خورانیدن مقادیر کمتر از توصیه های NRC موجب بروز پاسخ های منفی نظیر کاهش تولید شیر یا عملکرد تولید مثلی می گردند.

به طور کلی، خورانیدن مواد معدنی به منظور تامین احتیاجات NRC (البته به استثنای منگنز)، دام را از کمبودهای واقعی در مواد معدنی محافظت خواهد کرد. اما، این بدان معنی نیست که کمبود اتفاق نمی افتد و یا اینکه گاو در شرایط بهینه ای از مواد معدنی قرار دارد. تناقضات اساسی زیادی در مورد مقدار مواد معدنی که واقعاً مصرف می شوند، واقعاً جذب می شوند و در شرایط متفاوت تولیدی نیاز گاو را تامین می کنند، وجود دارد.

این بدان معنی است که ما باید یاد بگیریم تا تصحیحاتی را در مورد توصیه های NRC انجام دهیم. برای کاهش خطر تغذیه مقادیر ناکافی مواد معدنی زیست-فراهم باید غلظت مواد معدنی جیره بیش از حد باشد اما نباید به حدی باشد که قیمت خوراک را خیلی افزایش دهد یا اثرات منفی بر روی گاو و یا محیط داشته باشد.

جیره ها باید طوری فرموله شوند که  حداکثر مقدار مورد نیاز سلنیوم (3/0 ppm یا میلی گرم) را تامین کنند. در مورد کلسیم، سدیم، کلر، پتاسیم، آهن و روی، تغذیه 10 تا 20 درصد بالای توصیه های NRC باید احتمال هر گونه کمبود را از بین ببرد.

 این ضریب اطمینان یا حد مجاز بر اساس تنوع مورد انتظار در ترکیب مواد خوراکی، پاسخ های گاو، و فقدان هرگونه اثر آنتاگونیستی شناخته شده در طبیعت می باشد.

تغذیه بیش از حد فسفر هیچ سودی ندارد.

هیچ داده علمی معتبری در دسترس نیست که نشان دهد توصیه های کنونی NRC در مورد فسفر ناکافی باشد. اما خورانیدن جیره های با 15 درصد فسفر کمتر نسبت به توصیه های NRC تولید شیر را کم کرده است. اجباراً تمام فسفر مصرف شده بالای توصیه های NRC در مدفوع دفع خواهد شد که موجب آلودگی محیط زیست و هدررفتن هزینه می گردد. فسفر باید مطابق با نیازها خورانیده شود. در ایران فسفر از طریق دی کلسیم فسفات تامین می شود که می تواند قیمت جیره را نیز افزایش دهد در حالی که سودی عاید دامدار نخواهد شد.

پتاسیم جذب منیزیم را کاهش می دهد

در غلظت های متدوالی که معمولا در جیره ها وجود دارد، پتاسیم به شدت جذب منیزیم را کاهش می دهد. این بدان معنی است که تامین توصیه های NRC برای منیزیم ممکن است مقادیر کافی از منیزیم زیست-فراهم را در اختیار دام قرار ندهد.

در مقایسه با جیره ای که حاوی 1درصد پتاسیم است (یعنی توصیه معمول NRC)، جیره دیگری که حاوی 6/1 درصد پتاسیم باشد (که البته در شرایط مزرعه غیر معمول است) نیازمند 15/1 تا 45/1 برابر منیزیم بیشتری است تا بتواند اثرات منفی پتاسیم بر روی جذب منیزیم را جبران نماید. اگر شما 10 تا 20 درصد بالای توصیه های NRC (همانطور که در بالا بیان شد) موادمعدنی را می دهید، منیزیم باید 25/1 تا 5/1 برابر توصیه های NRC یا تقریباً بین 22/0 تا 3/0 درصد جیره باشد.

به دلیل مزایای بالقوه افزودن منیزیم نظیر افزایش چربی شیر و نیز چون که اثرات منفی آن تا زمانی که سطح آن به 6/0 درصد جیره نرسد آشکار نمی گردد، خورانیدن مقادیر بیشتر منیزیم ایده خوبی خواهد بود. اگر از اکسید منیزیم استفاده می کنید، مطمئن شوید که از منبع معتبری آن را تهیه کنید چون که زیست فراهمی منابع مختلف به شدت با هم فرق دارد.

آب نیز در تامین گوگرد نقش دارد

تا کنون گوگرد برای متخصصان تغذیه و دامداران مشکل حادی ایجاد نکرده است. جیره پایه معمولا حاوی مقادیر کافی از گوگرد است لذا مکمل گوگرد ضروری نیست. اما، دربرخی مناطق آب می تواند منبع مهمی از گوگرد سولفاته باشد. درچنین شرایطی، گاوهای آن دامداری ها می توانند به قدر کافی گوگرد مصرف کنند تا جذب مس و سلنیوم را کاهش دهند!!!

برای یک گاو معمول هلشتاین، اگر آب حاوی 350میلی گرم/لیتر از گوگرد باشد، این معادل با خورانیدن جیره ای با 2/0 درصد گوگرد است. برخی آزمایشگاه ها مقدار سولفات را گزارش می کنند. برای تبدیل سولفات به گوگرد-سولفات ، عدد گزارش شده آزمایشگاه را در 33/0 ضرب نمایید. جیره هایی (گوگرد جیره + گوگرد موجود در آب) که بیش از 3/0 درصد گوگرد دارند زیست-فراهمی مس و سلنیوم را کاهش می دهند. دربرخی موارد جیره های با بیش از4/0 درصد گوگرد خوراک مصرفی را کاهش داده اند. در مواردی که جیره و آب با هم بیش از 25/0 تا 3/0 درصد گوگرد دارند، مس جیره را 20 تا 30درصد افزایش دهید و از منابع با کیفیت مس استفاده کنید. معمولا جیره هایی با بیش از30 ppm مس تغذیه نمی شوند.

همانطور که گفته شد گوگرد زیاد اثر منفی روی جذب سلنیوم دارد. از طرف دیگر از لحاظ قانونی نمی توان بیش از 3/0 ppm سلنیوم در جیره استفاده کرد. پس در شرایطی که گوگرد جیره بالاست سعی کنید از منابع سلنیوم با زیست فراهمی بالا مثل فرآورده های مخمری حاوی سلنیوم بهره ببرید.

مقدار توصیه شده برخی مواد معدنی بسیار پایین است.

مطالعات انجام شده پس از انتشار NRC نشان می دهد که توصیه های NRC برای کبالت و منگنز بسیار پایین است. وقتی جیره حاوی 2/0 تا 9/0 ppm کبالت بوده است، پاسخ های مثبتی گزارش شده است. پیشنهاد کنونی برای کبالت 1/0 ppm است. به دلیل تناقضات موجود در مقالات بین 2/0 تا 5/0 ppm کبالت نوید خوبی خواهد بود.

توصیه NRC برای منگنز حدوداً 16 ppm است، ولی مطالعات اخیر با گاوهای شیری نشان می دهد که مقدار مورد نیاز آن حدود 30 ppm است. از آنجایی که گاوها میتوانند با جیره هایی حاوی 1000 ppm منگنز بدون اثرات مضر تغذیه شوند، خورانیدن جیره هایی با 35 تا 45 ppm منگنز هیچ خطری در پی نخواهد داشت و هر کمبود احتمالی را برطرف خواهد نمود.

 این جدول به روشنی داده های NRC و حد مجاز گنجاندن مواد معدنی در جیرهرا برای ما مشخص می کند. به ضرایب منگنز و کبالت دقت کنید. آنها بیش از 2 برابر توصیه های NRC هستند.