کوتاه و کاربردی از مدیریت سیلو که بدانیم چه کار باید و نباید انجام دهیم.

1-

یک روز قبل از تخلیه‌ی علوفه، ساختمان سیلو را با آب پاکیزه شستشو دهید و جهت ضدعفونی فقط از شعله‌دهی استفاده نمائید (از هیچ ضدعفونی کننده‌ای حتی فرمالین استفاده نکنید). چاه، خروجی‌های پساب (آب سیلو) و کانال‌های تخلیه آب را بطور کامل شستشو داده و مواد باقی مانده در آن را خارج نمایید.

2-

ساختمان سیلو باید قبل از سیلو کردن مورد بررسی قرار گیرد تا هیچ خرابی و شکافی در دیوارهای آن وجود نداشته باشد. خروجی‌های آب در صورت خرابی تعمیر شده و سیلو آماده باشد. کوچکترین ترک، بدلیل نفوذ هوا، می‌تواند خسارت زیادی به بار آورد.

3-

بهترین زمان برداشت ذرت زمانی است که خط شیری به دو-سوم دانه رسیده و ماده خشک آن در حدود 30 تا 35 درصد باشد. برداشت علوفه با رطوبت بالا (ماده خشک کمتر از 28%) موجب کاهش ارزش غذائی سیلو، بدلیل خروج میزان متنابهی از مواد مغذی و قند به شکل پساب خواهد شد.

4-

20 تا 25 سانتی‌متر ابتدای ساقه‌ی ذرت بدلیل آلودگی به کود و خاک، عاری از مواد مغذی و غیر قابل مصرف برای دام می‌باشد.

5-

اطراف بسیاری از مزارع، جاده و محل عبور و مرور احشام است. یکی از معضلات مدیریتی سیلو آلودگی بیش از حد علوفه قبل از سیلو نمودن است. باید توجه شود این علوفه علاوه بر بار میکروبی مفید، آلوده به بسیاری از باکتری‌های بیماری‌زا، قارچ‌ها و ویروس‌ها می‌باشد.

6-

باقی ماندن کودهای شیمیائی در گیاه که در اثر آبیاری غلط، زمان کوددهی نامناسب، مصرف بیش از حد کود و کودهای نامرغوب ایجاد می‌شود خطرات فراوانی را برای دام بهمراه خواهد داشت. از جمله مسمومیت، سقط و ناقص الخلقه زائی. پس از بازکردن سیلو، متابولیت‌های حاصل از این کودها به رنگ‌های متفاوت قابل رویت است. بنابراین توصیه می‌شود حدود 15 روز قبل از برداشت محصول، هیچگونه کوددهی انجام نگیرد.

7-

بهترین زمان برداشت ذرت در ساعات اولیه روز (ساعت 5 صبح تا قبل از شروع گرمای ظهر) است. زیرا قند گیاه در بالاترین میزان خود بوده و هنوز هجوم مواد نیتراته کودها بدلیل تابش مستقیم نور خورشید به قسمت‌های مغذی گیاه صورت نگرفته است.

8-

اندازه خرد کردن (چاپر) گیاه رابطه مستقیم با میزان ماده خشک آن دارد. هر چه رطوبت گیاه بالاتر و ماده خشک آن پائین‌تر باشد، جهت جلوگیری از خروج مواد مغذی بهمراه پساب، گیاه باید در قطعات بزرگ‌تر خرد شود. محصولی با ماده خشک بین 28 تا 30% با حدود 1.3 تا 1.5سانتی‌متر، محصولی با ماده خشک بین 20 تا 28%، حدود 1.5 تا 2 سانتی متر و محصولی با ماده خشک کمتر از 20% باید درشت‌تر از 2.5 سانتی‌متر خرد شود.

9-

چاپر با تیغه‌های کم و کند، عدم توجه به میزان ماده خشک گیاه و کوبیدن بیش از حد و پوشش نامناسب باعث بی کیفیتی محصول نهائی می‌گردد.

10-

پر کردن سیلو باید با حداکثر توان و در مدت زمان بسیار کوتاهی انجام پذیرد. سیلو کردن هنگام بارندگی باعث افت ارزش غذائی می‌شود. از ورود کامیون‌ها به داخل سیلو خودداری شود تا آلودگی لاستیک‌ها وارد سیلو نگردد. لاستیک لودر، کامیون‌ها و کلیه وسایل نقلیه فقط با آب شسته شوند (با هیچگونه ضدعفونی کننده‌ای در تماس نباشند) حتی‌الامکان حوضچه‌های ورودی را تخلیه نمایید.

11-

در کوبیدن سیلو با لودر هر چه سطح لاستیک بیشتر باشد، کوبیدن بهتر در نتیجه خروج اکسیژن بیشتر و فعالیت باکتری‌های هوازی کمتر خواهد بود. در ضمن له شدن بافت‌ها که منجر به خارج شدن آب زیاد از سیلو می‌شود نیز کمتر می‌شود. کوبیدن بیش از حد باعث کاهش شدید مواد مغذی بدلیل خروج آب زیاد از سیلو و از بین رفتن بافت مغذی گیاه خواهد بود.

12-

کوبیدن باید زمانی آغاز شود که ارتفاع محصول تخلیه شده حداقل به 1 متر رسیده شود. (تا باعث له شدن گیاه نشود) و تا زمانی ادامه یابد که سطح سیلو یکنواخت شده و لاستیک در آن فرو نرود. کناره‌ی دیوارها و انتهای سیلو باید بدقت کوبیده شود. بعد از تخلیه هر 100 تن علوفه باید کوبیدن به سرعت و با دقت انجام شود.

13-

آب خارج شده از سیلو بعد از گذشت 24 ساعت خطرناکترین ماده موجود در فارم خواهد بود. عوامل بیماری‌زای زیادی به آسانی می‌توانند در این آب رشد نمایند. رفت و آمد پرسنل، وسایل نقلیه و بسیاری از حشرات بیماری‌زایی که از این ماده تغذیه می‌کنند، آلودگی را در تمام واحد پخش می‌کنند.

14-

مهمترین مرحله مدیریت سیلو پوشاندن آن می‌باشد. پس از آخرین مرحله کوبیدن، پوشش کامل سیلو باید حداکثر ظرف مدت 2 ساعت صورت گیرد.

15-

بهترین شکل بستن سیلو با پوشاندن تمام دیواره ها بوسیله نایلون حاصل می‌شود (روش قنداقی). نایلون روی دیوار پس از پر کردن کامل و کوبیدن بر روی سیلو کشیده شده و تمام راه‌های نفوذ هوا به داخل سیلو بسته خواهد شد. در ضمن در صورت وجود هر آلودگی در خلل و فرج دیوار با این نوع پوشش، سیلو در امان خواهد بود.

16-

با پوشاندن قنداقی و چند لایه باید از نفوذ هوا بداخل سیلو جلوگیری نمود. هر گونه چین خوردگی و پوشش نامناسب در نایلون می‌تواند تمام سطح سیلو را دچار کپک زدگی نماید. تنها ریختن خاک و کاه گل روی یک لایه نایلون هیچ کمکی به ما نخواهد کرد.

17-

پوشش مناسب هرگز با یک لایه نایلون حاصل نمی‌شود، زیرا این لایه در برابر نور خورشید و گرما قوامش را از دست داده و شکننده می‌شود. در ضمن دسترسی حیوانات به آن بسیار آسان است. سیلویی که پس از بستن در معرض هوا باشد هیچگونه ارزش غذائی برای دام نخواهد داشت. استفاده از چندین لایه پلاستیک و در انتها یک لایه توری یا برزنت باعث جلوگیری از نفوذ هوا، تابش مستقیم خورشید و پاره کردن نایلون توسط حیوانات مزاحم می‌شود.

18-

تا 24 ساعت اولیه پس از پوشاندن سیلو کناره‌ها را با کیسه‌ای کوچک شن یا لاستیک کهنه و سطح آن را با فواصل مساوی (با فاصله 1 متر) بپوشانید تا در آن مدت سیلو توان افزایش حجم داشته باشد. این افزایش حجم بدلیل ادامه تنفس سلول‌های گیاهی و تولید گاز کربنیک، آب و گرماست (مرحله هوازی) بنابراین گرم بودن سیلو پس از بازکردن، نشانه ادامه فعالیت باکتری های هوازی و عدم تخمیر مناسب سیلو می‌باشد.

19-

پس از گذشت 24 ساعت از پوشش اولیه و افزایش حجم ، سطح سیلو مجدداً افت می‌کند، در این حالت تمام سیلو را با لاستیک‌های فرسوده یا کیسه‌ی شن بپوشانید. تمام راه‌هایی که امکان ورود هوا وجود دارد باید بسته باشد، حتی به اندازه‌ی یک لوله خودکار (آغاز مرحله بی هوازی).

20-

تخمیر از روز 2 شروع و تقریباً تا 21 روز ادامه دارد (مرحله بی‌هوازی). در این مدت دما و اسیدیته‌ی سیلو کاهش چشمگیری یافته و بعد از 21 روز محیط سیلو به پایداری رسیده و فعالیت باکتری‌ها متوقف می‌شود تا زمانی‌که سیلو باز شود. در صورتی که مدیریت صحیح در تمام مراحل اعمال گردد، دانه‌ها له شده و حالت خمیری داشته باشند و سیلو بوی ملایم و مشابه اسید لاکتیک بدهد، سیلو آماده استفاده است. در این مرحله سیلو باید خنک باشد.

21-

پوشانیدن دیوارها حتی پس از بازکردن سیلو در کیفیت سیلو بسیار موثر است. پوشش مناسب باید تا پایان مصرف سیلو حفظ شود. توجه داشته باشید عوامل اصلی فساد سیلو در تمام مراحل، ورود هوا و نفوذ آب حاصل از باران یا پس زدن پساب متعفن سیلو به داخل سیلو می‌باشد.

22-

توجه داشته باشید بر اساس نیاز روزانه از سیلو برداشت شود. در صورتی‌که بیش از نیاز از سیلو برداشت شود و به سرعت به مصرف نرسد، کیفیت آن در اثر گرما (خشک شدن)، ورود حشرات و از بین رفتن عطر اشتها آور اسیدهای چرب فرار در معرض هوا، دستخوش تغییر می‌گردد. حتی‌الامکان از کاتر برای برش و برداشت استفاده کنید. کندن سیلو با کلنگ و بیل باعث ورود هوا به عمق سیلو و کاهش کیفیت آن می‌شود.

23-

برداشت بیش از نیاز از سیلو و انبار شدن آن در ساختمان سیلو، تجمع پساب، آب باران، عدم کارایی زه کش‌ها و خروجی‌ها باعث تولید خوراکی بی کیفیت، آلوده و خطرناک می‌شود.

24-

سیلو یکی از مهم‌ترین بخش‌های خوراک دام است. همانگونه که در ساخت آن باید دقت و توجه خاصی داشت، پس از باز کردن نیز باید به آن توجه نمود. همیشه محوطه‌ی داخل سیلو را پاکیزه نگاه دارید. از ورود بی مورد وسایل و کارگران به داخل آن جلوگیری کنید. نایلون روی سیلو را با توجه به مقدار مصرف روزانه باز نمائید و پس از برداشت سیلو روی آن را دوباره با نایلون بپوشانید تا در معرض هوا و گرد و غبار قرار نگیرد.

25-

هیچگاه از نمک برای نگهداری سیلو استفاده نکنید. تمام تخمیر سیلو وابسته به فعالیت باکتری‌هاست و نمک مانع فعالیت باکتری‌های بی هوازی سیلو می‌شود. در ضمن رطوبت سیلو در ساعات اولیه باعث حل شدن نمک و نفوذ آن به عمق 1 تا 2 متری سیلو (با توجه به میزان رطوبت ذرت برداشت شده) و مرگ باکتری‌های مفید در نتیجه عدم تخمیر مناسب و پوسیدگی سیلو می‌گردد.

دکتر احسان محجوبی