وقتی در مورد پرورش صحبت به میان می آید همیشه یکی از حلقه های مفقوده کیفیت و کمیت آغوز می باشد.

 در حالی که همه به اهمیت آغوز واقفند ولی جالب اینجاست که بیشتر دامداری های کشور اطلاعات جامع و کافی از کیفیت آغوز در مزرعه خود ندارند و فقط بر روی برنامه زمانی خوراندن آغوز تکیه دارند، که آن هم در بیش از 60 درصد موارد (حداقل 60درصد از بازدیدهای شخصی انجام شده توسط بنده) رعایت نمی شود. در مقاله امروز مروری خواهیم داشت بر فاکتورهای موثر در تولید آغوز خوب و با کیفیت.

آغوز با کیفیت، آغوز اولین دوشش است که حداقل حاوی 50 گرم در لیتر ایمنوگلوبین G داشته باشد (IgG) و کمتر از 100 هزار cfu آلودگی باکتریایی داشته باشد و نیز عاری از عوامل بیماری زا باشد. اگر این دو عامل در مورد آغوز با کیفیت مد نظر قرار بگیرد جالب است بدانیم که حتی در ایالات متحده تنها حدود 40 درصد از دامداری های آغوز با کیفیت دارند!!! اگر چنین وضعی در امریکا صادق باشد تصور کنید چه وضعیتی می تواند در ایران حاکم باشد! آغوز باید بالافاصله پس از تولد دوشیده شود. هر گونه تعلل و دیرکرد در عمل دوشش منجر به تولید آغوز کم کیفیت می گردد.

انتقال آنتی بادی ها از خون گاو به داخل آغوز تقریبا 5 هفته پیش از زایش آغاز می شود و در 2 هفته آخر پیش از زایش به اوج خود می رسد. این باور وجود دارد که هرچه گاو مسن تر باشد آغوز بهتری تولید می کند. اما، تنوع بسیار زیادی بین تک تک گاوها وجود دارد. به طور میانگین تلیسه ها حجم کمتری از آغوز در مقایسه با گاوهای مسن تر تولید می کنند و غلظت ایمنوگلوبین آنها نیز کمتر است. با این وجود تلیسه های زیادی هم هستند که آغوز بسیار با کیفیت تولید می کنند. پس به طور اتوماتیک آغوز تلیسه ها را دور نریزید بلکه به جای آن آغوز را تست کنید و آغوزهای با کیفیت را فارق از اینکه متعلق به تلیسه است و یا گاو ذخیره نمایید. معمولا کیفیت آغوز با آغوزمتر مشخص می شود. عدد در نظر گرفته شده برای کیفیت آن معمولا حدود 50 میلی گرم/میلی لیتر است اما داده های جدیدتر نشان می دهد که بین 60-80 باید به عنوان آغوز با کیفیت در نظر گرفته شود چرا که آغوزمترها معمولا غلظت ایمنوگلوبین را بیش از حد برآورد می کنند.

آغوزخونی، آغوز گاوهای مریض، آغوز حاصل از گاوهایی که ورم پستان بالینی دارند، آغوز حاصل از گاوهایی بیماری یون دارند و یا به مایکوپلاسما مبتلا هستند، و نیز آغوز حاصل از گاوهایی که چند روز پیش از زایش ترشحات آغوز (نشت آغوز) داشتند را باید دور بریزیم.

جالب است بدانیم که مطالعات کمی در مورد نقش تغذیه بر روی کیفیت آغوز انجام شده است و عمدتا هم اثری بر کیفیت یا حجم آغوز تولیدی مشاهده نشده است. اگر توصیه های NRC انجام شود و در جهت سلامت بهینه دام گاو برداشته شود قطعا آغوز بدست آمده هم آغوز با کیفیتی خواهد بود. تنش حرارتی نیز می تواند کیفیت آغوز را بویژه در تلیسه کم کند. بخشی از این تغییرات به این خاطر است که به دلیل ساخت پروتئین های شوک حرارتی، پروتئین کمتری در اختیار بدن است تا از تولید آغوز با کیفیت حمایت کند.

طول دوره خشکی نیز باید حدود 3-4 هفته باشد تا آغوز به طور کافی و با کیفیت تولید گردد. می توان (مطمئن نیستم در ایران شدنی باشد) گاوها را بر ضد پاتوژن های اسهال گوساله مثل E. کولای، روتاویروس، و کوروناویروس واکسینه کرد تا حداکثر مقدار آنتی بادی های لازم برای مقابله با این باکتری ها در آغوز ترشح شود.